Prevalenca anti-HCV antitela kod pacijenata na hemodijalizi
Frequency of anti-HCV antibodies in haemodialysis patients

Biljana Paraskijević (1), Vesna Vasić-Jovanović (2)
(1) Služba za transfuziju krvi, Zdravstveni Centar Negotin
(2) Centar za hemodijalizu, Zdravstveni Centar Negotin

Sažetak:
UVOD: Hepatitis C virus (HCV) identifikovan je 1989. godine kao infektivni agens koji je u 70-90% slučajeva uzročnik posttransfuzijskog Non A/Non B hepatitisa. Pacijenti na programu hronične hemodijalize su u povećanom riziku za dobijanje HCV infekcije. Cilj rada je procena učestalosti anti-HCV antitela, kao markera HCV infekcije, kod pacijenata na hemodijalizi. 
MATERIJAL I METODE: Ispitivanjem su obuhvaćeni pacijenti sa hroničnom bubrežnom insuficijencijom koji su dijalizirani u Centru za hemodijalizu Negotin, u periodu od decembra 1997. do juna 2002. godine. Testiranje je vršeno u Službi transfuzije, imunoenzimskom metodom, na 6 meseci, reagensima različitih proizvođača: Organon, Pasteur, Biokit, Ortho. Svi preliminarno reaktivni uzorci seruma retestirani su istom metodom iz istog uzorka u duplikatu. Ponovo reaktivne uzorke označavali smo seropozitivnim. Potvrda reaktivnosti nekim konfirmativnim testom nije rađena. REZULTATI: Na početku testiranja detektovano je 26% seropozitivnih pacijenata. Uz sprovođenje svih mera prevencije, poslednji rezultati su pokazivali redukciju seropozitivnosti na 6% u odnosu na ukupan broj pacijenata na hemodijalizi. ZAKLJUČAK: Naši rezultati testiranja pacijenata na hemodijalizi potvrđuju da se sprovode sve mere prevencije koje su dovele do smanjenja seropozitivnosti. Na ovaj način Službe transfuzije i hemodijalize su aktivno uključene u preventivni rad, na suzbijanju širenja HCV infekcije.
Ključne reči: Hemodijaliza, Hepatitis C

Summary:
Introduction: Hepatitis C virus (HCV) was identified in 1989 as an infectuous agent that causes post-transfusion non A/non B hepatitis in up to 70-90% of cases. Those patients who are on chronic haemodialysis programme are at great risk of getting HCV infections. The aim of this study was to evaluate the frequency of anti-HCV antibodies, as markers of HCV infection. Materials and methods: The inquiry included patients with chronic renal insufficiencies that were under haemodialysis in Negotin Haemodialysis Center from December 1997 until June 2002. During the six-month period, we were using the enzyme-linked immunoabsorbent assay (ELISA) with reagents by different manufacturers and the testing took place at Blood Transfusion Service. The reagents used were: Organon, Pasteur, Biokit, Ortho. All of the preliminary re-active serum samples were tested again by the same method in order to prove our results. All those samples that were active again were labeled as seropositive. No confirmation test is used to prove re-activity. Results: At the beginning of the testing, 26% seropositive patients were detected. Having provided all kinds of prevention, the last results showed the decrease in number of seropositive pacients up to 6% in comparison to the entire number of haemodialysis patients. Conclusion: Our testing results of haemodialysis patients confirm that all prevention methods that caused the decrease in sero-positivity are conducted. In this way Blood Transfusion and Haemodialysis Service are actively included in preventive work to restrict the spreading of HCV infection.
Key words: Haemodialysis, Hepatitis C

Uvod

Mnogobrojni infektivni i neinfektivni agensi mogu izazvati inflamaciju jetre, poznatu kao hepatitis, ali najvažniji i najčešći su virusi. Do sada je otkriveno 9 takvih: A, B, C, D, E, F, G, citomegalovirus i Ebstain-Barrov virus (1,2,3).
Na osnovu objavljenih podataka (1,2,3,4), hepatitis C virus (HCV) je odgovoran za većinu hepatitisa Non-A/Non-B (NANBH).
Pacijenti na programu hronične hemodijalize su u povećanom riziku za dobijanje HCV infekcije.
Cilj rada je procena učestalosti anti-HCV antitela, kao markera HCV infekcije, kod pacijenata na programu hronične hemodijalize.

Materijal i metode

Prospektivnim ispitivanjem su obuhvaćeni pacijenti sa hroničnom bubrežnom insuficijencijom, dijalizirani u Centru za hemodijalizu Negotin, u periodu od decembra 1997. do juna 2002. godine. Testiranje je vršeno u Službi transfuzije na početku programa, sa redovnim kontrolama na 6 meseci.
Za dijagnostiku anti-HCV antitela primenjivan je imunoenzimski test (ELISA) različitih proizvođača: Organon, Pasteur, Biokit, Ortho. Svi preliminarno reaktivni uzorci seruma , retestirani su istom metodom iz istog uzorka u duplikatu. Ponovo reaktivne uzorke označavali smo seropozitivnim.
Potvrda reaktivnosti nekim konfirmativnim testom nije rađena.

Rezultati

Prilikom prvog testiranja 1997. godine, od 19 pacijenata kod 5 je otkriveno prisustvo anti-HCV antitela (26%). Prvom redovnom kontrolom nakon 6 meseci otkrili smo da se jedan pacijent negativizirao. U četiri pacijenta pozitivna na anti-HCV antitela došlo je do letalnog ishoda.

Tabela 1.
Rezultati testiranja hemodijalizanata na prisustvo anti-HCV antitela u periodu od dec. 1997. do juna 2002. godine.

Diskusija

Hepatitis C virus identifikovan je 1989. godine kao infektivni agens koji je u 70-90% slučajeva uzročnik posttransfuzijskog NANBH (1,2,3,4).
Danas je poznato da HCV pripada RNK virusima, familiji Flaviviridae (1,2,3,5,6). Inaktiviše ga: 60 0C za 10 minuta, 100 0C za 2 minute, formaldehid, beta-propiolakton i UV-zraci.
Najčešći put prenošenja infekcije je parenteralni, putem krvi. Zato su grupe u povećanom riziku za dobijanje HCV: hemofiličari, politransfundovane osobe, pacijenti na hroničnoj hemodijalizi, uživaoci intravenskih droga, primaoci tkiva i organa i zdravstveni radnici. Osim krvnim putem, virus se prenosi i seksualno, perinatalno i bliskim kontaktom sa obolelim. Kod 43% bolesnika put prenošenja je nedefinisan (3,4,7).
HCV može da dovede do hepatitisa sa svega 20% ozdravljenja. Kod 50-80% obolelih razvija se hronični hepatitis uz stalnu viremiju. U toku 5 godina kod 20% bolesnika sa hroničnim hepatitisom nastaje ciroza jetre, koja u izvesnom procentu prelazi u hepatocelularni karcinom. Nije isključena mogućnost povezivanja prisutnosti HCV sa pojavom krioglobulinemije i autoimunog procesa (8,9).
Redovne kontrole na prisustvo anti-HCV antitela neophodne su kod dijalizanata jer je poznato da je većina pacijenata, kao i naši, sa hroničnim hepatitisom C bez simptoma (3).
Poznate su tri generacije ELISA testova za otkrivanje anti-HCV antitela. Prva generacija ELISA testova uvedena je 1990. godine (3,10). Godine 1992. uvedena je druga generacija testova, kojom su povećani osetljivost i specifičnost. Treća generacija, korišćena i u našem ispitivanju, primenjuje se u Evropi od 1993. godine, kojom je smanjen period serokonverzije u odnosu na drugu generaciju i iznosi 69,8 dana (5). Prema deklaraciji proizvođača osetljivost ovih testova se kreće od 98,3% do 100% a specifičnost od 99,2% do 100%. Osetljivost preliminarnog testa definisana je učestalošću pozitivnih ELISA rezultata dobijenih testiranjem populacije stvarno pozitivnih osoba. Specifičnost je svojstvo testa da neinficirane osobe označi kao negativne (3).
Testovi kojima se potvrđuju reaktivni rezultati i otkrivaju lažno reaktivni rezultati dobijeni ELISA testovima su RIBA (rekombinantni imunoblot test), a jedini pouzdani dijagnostički marker infekcije je testiranje na prisustvo HCV RNK metodom PCR (lančana reakcija polimeraze) (3,10,11).
Do sada objavljeni radovi su pokazali prisutnost anti-HCV antitela kod različitih populacionih grupa. Obimne grupe čine DDK, kod kojih prevalenca iznosi 0,2-2%. Kod nas prevalenca anti-HCV u populaciji DDK iznosi 0,3% (12). Podaci iz literature o prevalenci anti-HCV antitela kod pacijenata na hroničnoj dijalizi kreću se od 34,8% u Španiji (13), 40,4% u Kini (14) do 43.48% u Centru za hemodijalizu VMA (15).
U našoj zemlji je krajem 1994. i početkom 1995. godine počelo rutinsko testiranje svih jedinica krvi na prisustvo anti-HCV antitela (16). U negotinskoj transfuziološkoj službi testiranje je počelo 1. marta l995. godine, tako da su svi transfundovani pacijenti pre ovog datuma primali netestiranu krv.
Pacijenti na programu hronične hemodijalize su u povećanom riziku za dobijanje HCV infekcije, zbog politransfuzija i izloženosti čestim invazivnim medicinskim procedurama.
Vakcina za zaštitu protiv infekcije HCV do sada još nije moguća i zahteva neko vreme da bi se proizvela. Pasivna zaštita, odnosno primena specifičnih imunoglobulina sa visokim titrom je takođe u ovom trenutku nemoguća. Zbog toga, sprečavanje prenošenja infekcije se može postići samo sprečavanjem izloženosti virusu (3).
Potrebno je permanentno raditi na unapređenju opštih i medicinskih mera koje mogu doprineti prevenciji ili svođenju na najmanji mogući broj infektivnih komplikacija kako transfuzije krvi tako i procedure hemodijalize.

Zaključak

Naši rezultati testiranja pacijenata na hemodijalizi potvrđuju da se sprovode sve mere prevencije, koje preporučujemo:

• U transfuziološkoj službi
• Pažljiv odabir davalaca ( tj. isključenje pripadnika ''rizičnih grupa'')
• Odgovarajuće laboratorijsko testiranje svake uzete jedinice krvi na anti-HCV i terapijska primena samo anti-HCV negativnih jedinica krvi
• Testiranje pacijenata na početku programa sa redovnim kontrolama na 6 meseci
• Strogo poštovanje indikacija za transfuziju krvi i komponenti krvi
• U Centru za hemodijalizu
• Edukacija medicinskog osoblja
• Opšte higijenske mere
• Dijaliza seropozitivnih pacijenata na posebnom aparatu
• Primena raspoloživih alternativa za alogenu krv (eritropoetin)

Sve ove mere dovele su do smanjenja procenta seropozitivnih pacijenata na hemodijalizi. Na ovaj način Služba za transfuziju krvi i Centar za hemodijalizu su aktivno uključeni u preventivni rad na suzbijanju širenja HCV infekcije.

Literatura

1. 1. Mollison PL, Engelfriet CP, Contreas M: Blood transfusion in clinical medicine, 9th ed. Oxford, Blacwell Scientic Publications, 1993.p.729-40.
2. Walker RH, Branch DR, Dzik WH.editors. Technical manual, 11th ed. Bethesda, American Association of Blood Banks, 1993.
3. Vasiljević N, Anđelić M, Đurić D: Transfuzijski transmisivne bolesti. U: Gligorović V, Balint B: Klinička transfuziologija, 1. izdanje, Beograd, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, 1998:511-37.
4. Rubin E, Faber LJ: Pathology,second ed. Philadelphia: J.B. Lippincott company, 1994:726-28.
5. Menitove EJ: Transfusion-transmitted infections: update. Semin Hematol 1996;33:290-301.
6. Brown D, Dusheiko G. Diagnosis. In: Zuckerman AJ, Thomas HD, editors. Viral hepatitis scientific basis and clinical management. Churchill Livingstone; 1993.p.283-99.
7. Houghton M, Selbi M, Weiner A, Choo QL. Hepatitis C virus: structure, protein products and processing of the polyprotein. Curr Stud Hematol Blood Transf 1994; 61:1-11.
8. Alter HJ, Purcell RH: Detection of antibody to hepatitis acute and chronic Non A Non B hepatitis. N Engl J Med 1989; 321:1494-500.
9. Thomas HC, BoothJ, Brown J. Pathophysiology and tretment of hepatitis C. In: Proceedings of the Basel reaserch forum International Switzerland, Roche, 1995:1-8.
10. Garson JA, Clewley JP. Hepatitis C viremia in United Kingdom blood donors. Vox Sang 1992; 62:218-23.
11. Dow BC, Munro H, Buchanan I, Follet EAC, Davidson F, Yap PL, Simmonds P. Third-generation recombinant immunoblot assay; comparison of reactivities according to hepatitis C virus genotipe. Transfision 1996; 36: 547-51.
12. Gligorović V, Đurić D, Đokić M. Report of the Serbian National blood transfusion Institute on criteria for detection and prevention of transfusion-transmitted viral infections. 1996.p. 1003-6.
13. Spanish Multicentre Study Group: Prevalence of hepatitis C virus in dialysis patients in Spain. Nephrology Dialysis Transplantation, 1995; 10(6): 78-81.
14. Ng YY, Lee SD, Wu SW, Zang WC, Chiang SS, Huang TP: Antibodies to hepatitis C virus in uremic patients on continuous ambulatory peritoneal dialysis. J. Med. Viral.1991;35(4):263-66.
15. Paraskijević Taseski J, Radović M, Čavor Lj, Popov P, Vasiljević N: Transfuzijski aspekti virusnog hepatitisa tipa C, Bilten Hematol Transf 1990; 18-1:157-60.
16. Anđelić M, Pantelić M. Zbirka propisa o službi za transfuziju krvi. Beograd: Zavod za transfuziju krvi Srbije 1995.

Adresa autora:
Dr Biljana Paraskijević
Služba za transfuziju krvi
Zdravstveni Centar Negotin
Negotin
e-mail: binpa@ptt.yu

Rad je primljen: 19. 12. 2002.
Rad je prihvaćen: 10. 01. 2003.