Uticaj anemije kod trudnica na težinu i vitalnost novorođenčeta
The effect of anaemia in pregnant women on the vitality and the weight of the newborn at the medical center Gornji Milanovac

Dragan Perišić, Bojan Pavlović
Zdravstveni centar Gornji Milanovac

Sažetak:
Anemija je najčešća medicinska komplikacija u graviditetu, a manifestuje se u više od 50% svih trudnoća. Kod trudnica vrsta i težina anemije zavise od adekvatne ishrane i socijalno ekonomskih uslova života u dotičnoj sredini. Pod anemijom podrazumevamo pad broja eritrocita ispod 3.7 x 1012, hemoglobina ispod 120 g/l, a serumskog gvožđa ispod 12 µ mol/ l. Najvažniji cilj izveštaja je da na osnovu godina starosti, socijalnog statusa trudnica, broja prethodnih trudnoća, procenimo populaciju anemičnih trudnića u odnosu na ukupnu populaciju trudnica kao i uticaj anemije na vitalnost i težinu novorođenčeta. Za istraživanje korišćeni su podaci trudnica koje su porođene u porodilištu ZC Gornji Milanovac tokom 2000 godine. Ispitivana grupa brojala je 221 trudnicu sa verifikovanom anemijom. Kontrolnu grupu predstavljale su trudnice bez anemije njih 100. Prosečna starost trudnica sa anemijom njih 221 bila je 28.8 god. Analizirajući socijalni status trudnica, najviše je bilo zaposlenih njih 83 ili 37.6%. Ne postoji statistički značajna razlika u socijalnom statusu trudnica sa ili bez anemija x²=0.811,DF=4, p≥0.05. Većina trudnica sa anemijom su prvorotke njih 101 ili 45.7%. Anemične trudnice su imale prosečnu vrednost Hg 106g/l, eritrocita 3.22 x 1012, serumskog gvožđa 11.04 µ mol/ l. Prosečna težina novorođenčeta kod porodilja sa anemijom je 3.25 kg, a u kontrolnoj grupi 3.34 kg i nije zapažena statistička razlika t= 1.397, DF=319, p≥0.05. Ispitujući vitalnost ploda, najveći broj novorođenčadi ima Appgar scor 9 ili 10 njih 114 ili 51.6%, kao i u kontrolnoj grupi. Deca anemičnih majki u proseku su lakša i nižeg Appgar Scora, ali statistički značajna razlika nije dokazana. 
Ključne reči: Anemija, trudnice, Appgar scor.

Summary:
Anemia is most common medical complication in pregnancy and is manifested in more than 50% of all pregnancies. In pregnant women the type and degree of anemia depend on the adequate nutrition and socio-economical conditions in the certain environment. Anemia occurs when the number of erythrocytes falls below 3.7 x 1012, hemoglobin below 120 g/l, and serum iron less than 12-µ mol/ l. The aim of this report is to estimate, according to the age of the patients, their social background, and the number of previous pregnancies, number of anaemic pregnancies in the total number of the pregnancies as well as the vitality and the weight of the newborn. For the research we used the data of pregnant women who delivered their babies at the Maternity Department at the Medical Centre Gornji Milanovac during the year 2000. In the first, tested group, there were 221 patients with the confirmed anemia. The second, control group, was represented by 100 patients without anemia. The average age of the pregnant women with the anemia was 28.8 years. Concerning social background, the most of them were employed - 83 or 37.6%. There was no statistically important difference in social background of the patients with or without anemia x²=0.811, DF=4, p≥0.05. The most pregnant women were primiparae - 101 or 45.7%. In the anemic patients the average value of Hg was 106g/l, erythrocytes - 3.22 x 1012, and serum iron - 11.04-µ mol/ l. The average weight of newborns in the mothers with anemia was 3.25 kg, in the control group 3.34 kg, and statistically significant difference was not found - t= 1.397, DF=319, pµ0.05. Examining the vitality of newborns, the authors found that the most of the babies had Appgar score 9 or 10 (114 or 51.6%) the same as in control group. Both parameters - weight and Appgar were in average lower in the children of anemic mothers, but statistically significant difference was not confirmed.
Key words: Anemia, pregnant women, Appgar score.

Uvod

Tokom normalnog graviditeta uvećava se ukupna zapremina ćelijskih elemenata i ukupna zapremina plazme u organizmu trudnice. Ukupni porast količine plazme u graviditetu je 25 - 50% a ukupni rast mase ertrocita iznosi 20 - 40%. Kako je povećanje mase eritrocita manje od povećanja zapremine plazme tokom trudnoće razvija se "anaemija usled razblaženja".[1,2] Količina hemoglobina u krvi je relativno smanjena i najčešće pokazuje rezultat koji predstavlja anemiju kod žena koje nisu trudne.
Anemija je najčešća medicinska komplikacija u graviditetu, a manifestuje se u preko 50% svih trudnica. Kod trudnica dubina i vrsta anemija zavisi od socijalno-ekonomskih uslova življenja kao i geografskih osobina staništa trudnice. Blage anemije prolaze u subkliničkoj formi bez izraženih tegoba. Teže anemije ispoljavaju se bledilom, malaksalošću, gubitkom apetita, opštom klonulošću. Dijagnoza anemije postavlja se rutinskom analizom krvne slike. Anemija nastaje kada broj eritrocita pada ispod 3.7 x 1012, a hemoglobin ispod 120 g/l, a vrednost serumskog gvožđa ispod 12 µ mol/l.[3,4,5]. Zbog prisutne anemije, stvaraju se uslovi da novorođenče bude sa nižim Appgar scorom i nižom težinom. Zato je važno anemiju trudnice na vreme korigovati i omogućiti trudnici da u porođaj uđe sa dobrom krvnom slikom, jer se samim porođajem gubi prosečno oko 500ml krvi.

Cilj

Cilj izveštaja, je da na osnovu više odabranih parametara, pojedinačnih ili udruženih kao što su godine starosti, socijalni status ispitanica, broj prethodnih trudnoća, procenimo populaciju anemičnih trudnica u odnosu na trudnice bez ove komplikacije kao i da procenimo efekte anemija na vitalnost i težinu novorođenčeta.

METODOLOGIJA

U istraživanju smo koristili podatke dobijene od pacijentkinja koje su porođene u porodilištu Zdravstenog Centra Gornji Milanovac tokom 2000 godine. Ispitivana grupa brojala je 221 trudnicu kod kojih je verifikovana anemija u drugom trimestru trudnoće. Kontrolnu grupu predstavljale su trudnice njih 100 iz iste sredine koje su bile bez anemije a izabrane su metodom slučajnog izbora od ostalih porođenih u istom porodilištu u istom vremenskom periodu.

Tabela 1. Starost trudnica

Rezultati

Prosečna starost trudnica koje su imale anemiju tokom trudnoće njih 221 bila je 28.8 godina, (Tabela 1). Najviše ih je bilo u intervalu od 26 do 30 godina njih 79 ili 35.7%. Prateći socijalni status trudnica, primećujemo da je najviše bilo zaposlenih njih 83 ili 37.6%, (Tabela 2).
Poredeći grupu trudnica sa anemijom i bez, dobijamo da ne postoji značajna statistički razlika u socijalnom statusu ispitanica x²=0.811., DF=4., p≥0.05. Većina trudnica sa anemijom bile su prvorotke njih 101 ili 45.7%.Poredeći ovu grupu sa kontrolnom nismo našli statističku razliku x²=0.750., DF=3., p≥0.05. Posmatrajući grupu anemičnih trudnica zapažamo da je prosečna vrednost Hg 106 g/l, najviše ispitanica ima vrednost Hg između 101 -110 g/l njih 99 ili 44.8%. Prosečan broj eritrocita bio je 3.22 x 1012, a najzastupljenija grupa bila je od 3.0 - 3.3 x 1012 eritrocita njih 98 ili 44.3%. Prosečna vrednost serumskog gvožđa bila je 11.04 µ mol/ l. a najviše pacijentkinja bilo je u grupi sa vrednostima serumskog Fe od 10.75 - 11.24 µ mol/ l kod njih 106 ili 48.0%. Ispitujući prosečnu težinu novorođenčeta kod porodilja sa anemijom dobijamo 3.25 kg, a u kontrolnoj grupi 3.34 kg, (Tabela 3). 
Statisičkom obradom nismo našli statističku razliku t= 1.397., df=319., p≥0.05. prateći vitalnost ploda zapažamo da je najveći broj novorođenčadi sa Appgar scorom od 9 do 10 kod njih 114 ili 51.6%, (Tabela 4). Sličan je odnos u kontrolnoj grupi. Statističkom analizom nije nađena statistički značajna razlika x²=5.754., df=4., p≥0.05. 

Diskusija

Dijagnostikovana anemija je česta komplikacija u trudnoći. Njenoj učestalosti doprinosi sama fiziologija trudnoće, kada povećanje količine krvne plazme u cirkulaciji ne prati rast ukupne mase eritrocita. Od jačine i tipa anemije zavisi kakva će se simptomatologija razviti. Blage anemije uglavnom prolaze u subkliničkoj formi, ukoliko se radi o teškoj anemiji, trudnica se oseća klonulo i otežano diše. Duže prisustvo dublje anemije povlači sa sobom, smetnje u razvoju i rastu ploda, javljanje prevremenog porođaja i slabiju vitalnost ploda na rođenju [6]
Prosečna starost ispitanica je prvi parametar koji smo pratili i iznosi prosečno 28.8 godina, što potvrđuje da starije porodilje češće imaju anemiju. 
Većina anemičnih trudnica bile su prvorotke i pripadale su grupi radnica srednjeg nivoa obrazovanja, što ide u prilog činjenici da su bile slabo informisane i radno opterećene kako na poslu tako i kod kuće.
Prosečna vrednost Hg kod anemičnih trudnica iznosila je 106.5 g/l, a srednja vrednost eritrocita bila je 3.22 x 1012. Prosečna vrednost serumskog gvožđa kretala se oko 11.04 µ mol/ l. Ove vrednosti ukazuju da je kod naših trudnica najčešće bila izražena srednje teška anemija što se podudara i sa izveštajima drugih autora [7,8,9,10].
Analizirajući prosečnu težinu novorođenčadi anemičnih majki i novorođenčadi čije majke nisu imale anemiju u trudnoći primećujemo da su teža deca majki bez anemije jer su imale optimalnije uslove za rast i razvoj [11,12,13]. Ispitujući vitalnost plodova na rođenju zapažamo da deca anemičnih majki imaju niži Appgar scor, što je i za očekivati jer je usporeno sazrevanje plodova i veći broj dece se rađa pre termina [14,15].

Zaključak

Pojava anemije, spada u najčešće komplikacije u trudnoći. Svaki pad eritocita ispod 3.0 x 1012, hemoglobina ispod 100g/l, a serumskog gvožđa ispod 10.74 µ mol/ l govori u prilog sideropeniske anemije koja zahteva adekvatan tretman. Iako postoji vidljiva razlika u težini novorođenčadi, deca majki koje nisu bile anemične u proseku su teža a po rođenju njihova vitalnost je ocenjena višim Appgar scorom, statističkom obradom nije nađena statistički značajna razlika. Ova činjenica je rezultat, što se svaka otkrivena anemija u trudnoći terapijski tretira i trudnica ulazi u porođaj sa uglavnom poboljšanom krvnom slikom, te posledice po vitalnost i razvijenost ploda su znatno smanjene.

Literatura

1. Ristić, M.: Hematologija. Medicinska knjiga Beograd- Zagreb, 1980.
2. Luković,R.: Anemija u trudnoći. Porodiljstvo. Medicinska knjiga Beograd- Zagreb, 1990
3. Cook, J.D. Finch, C.A.:Assesing iron status of population. AM.J. Clin. Nutr. 32:1215,1979.
4. Popović, K: Anemije zbog poremećaja sinteze hemoglobina. Specijalna klinička fiziologija. Beograd.1988.
5. Rao R, Georgieff MK. Perinatal aspects of iron metabolism. Division of Neonatology, Department of Pediatrics, University of Minnesota School of Medicine, Minneapolis, Minnesota, USA, Acta Paediatr Suppl 2002;91(438):124-9
6. Oboro VO, Tabowei TO, Jemikalajah J. Prevalence and risk factors for anaemia in pregnancy in South Southern Nigeria. J Obstet Gynaecol. 2002 Nov;22(6):610-3.
7. Lieberman E., Ryan K. J., Monson R. R., Schoenbaum S. C. Association of maternal hematocrit with premature labor. Am. J. Obstet. Gynecol. 1988;159:107-114
8. Milman N., Agger A. O., Nielsen O. J. Iron status markers and serum erythropoietin in 120 mothers and newborn infants: effect of iron supplementation in normal pregnancy. Acta Obstet. Gynecol. Scand. 1994;73:200-204.
9. Zittoun J, Blot I, Hill C, Zittoun R, Papiernik E, Tchernia G. Ann Iron supplements versus placebo during pregnancy: its effects on iron and folate status on mothers and newborns. Nutr Metab 1983;27(4):320-7 
10. Scanlon K. S., Yip R., Schieve L. A., Cogswell M. E. High and low hemoglobin levels during pregnancy: differential risks for preterm birth and small for gestational age. Obstet. Gynecol. 2000;96:741-748
11. Bhargava M., Kuman R., Iyer P. U., Ramji S., Kapani V., Rhargava S. K. Effect of maternal anaemia and iron depletion on foetal iron stores, birthweight and gestation. Acta Padiatr. Scand. 1989;78:321-322
12. Hirve S. S., Ganatra B. R. Determinants of low birth weight: a community based prospective cohort study. Indian Pediatr 1994;31:1221-1225
13. Zhou L.-M., Yang W.-W., Hua J.-Z., Deng C.-Q., Tao X., Stoltzfus R. J. Relation of hemoglobin measured at different times in pregnancy to preterm birth and low birth weight in Shanghai, China. Am. J. Epidemiol. 1998;148:998-1006
14. Siega-Riz A. M., Adair L. S., Hobel C. J. Maternal hematologic changes during pregnancy and the effect of iron status on preterm delivery in a West Los Angeles population. Am. J. Perinatol. 1998;15:515-522
15. Afrafa M., Abou-Zied H., Attia A. F., Youssof M. Maternal hemoglobin and premature child delivery. Rev. Santé Méditerr. Orient. 1998;4:480-486 

Adresa autora:
Dragan Perišić
Miloša Velikog 33
32300 Gornji Milanovac
e-mail: perisic@eunet.yu 

Rad je primljen: 19. 12. 2002.
Rad je prihvaćen: 31. 03. 2003.