Rak grlića materice u opštini Zaječar od 1996-2006. godine

Vera Najdanović – Mandić
Zdravstveni centar Zaječar, Ginekološko-akušerska služba

UVOD

Rak grlića materice, uz rak dojke i debelog creva, najčešći je maligni tumor od koga oboljevaju žene,
te svakako, najvažniji problem sa kojim se sreće ginekolog [1]. 80% raka grlića materice se javlja u zemljama u razvoju [2]. Najveću incidencu cervikalnog karcinoma u Evropi ima Srbija 27,3/100.000 a sledi nas Rumunija 23,9; Bosna i Hercegovina 21,3; Bugarska 18,7 a najmanju incidencu ima Finska 4,3 [3]. Smanjenje incidence invazivnog karcinoma za 80% Finska je postigla uvođenjem organizovanog skrininga 1963. godine [4]. Prema poslednjim podacima iz registra za rak, najveću incidencu raka grlića materice u Srbiji ima Timočka Krajina i to Borski okrug 43,8/100.000 i Zaječarski okrug 43,4/100.000 [1]. Ova negativna pojava prisutna je u Timočkoj Krajini već dugi niz godina, te se još davne 1972. godine počelo sa skriningom raka grlića materice [5,6,7,8]. Skrining (probir) je otkrivanje bolesti u presimtomatskoj fazi [9], a u našim uslovima je baziran na konvencionalnom i jednostavnom Papanikolau (PAP) testu [10]

Skrining raka grlića materice je moguć, jer vreme progresije od cervikale intraepitelne neoplazije (CIN) do invazivnog karcinoma obično iznosi od 5 do 15 godina [11].
Cilj skrininga za rak grlića materice je sačuvati svaki pojedinačni život otkrivajući rak grlića materice na vreme [12]

CILJ RADA

Cilj rada je da se pokaže učestalost CIN-a i raka grlića materice kod pacijentkinja lečenih operativno, operativno-zračno i zračno, kao i starosno doba pacijentkinja naše populacije kod kojih je to lečenje sprovedeno u periodu od 1996. do 2006. godine na Ginekološko-akušerskom (GA) odeljenju Zdravstvenog centra (ZC) Zaječar.

METOD RADA

Retrospektivna analiza histopatološkog, operativnog i onkološkog protokola kao i evidencije o sistematskim pregledima žena u periodu od 1996. do 2006. godine na GA odeljenju ZC Zaječar. Podaci su prikazani tabelarno i kroz dijagrame.

REZULTATI RADA

Tabela 1: Odnos broja PAP testa kod sistematski pregledanih žena prema ukupnom broju operacija kao i broj lečenih žena od CIN-a i raka grlića materice i to konizacijom, histerektomijom, histerektomijom sa zračenjem postoperativno i zračenjem od 1996. do 2006.godine na GA odeljenju ZC Zaječar

DISKUSIJA

U vreme spekuluma kao glavnog instrumenta za pregled grlića materice, otkrivanje karcinoma in situ je bila slučajnost. U Zaječaru je od 1960. do 1969. godine na 10 invazivnih karcinoma otkrivan po jedan Ca in situ [5]. U Boru od 1980. do 1989. godine odnos invazivnih i preinvazivnih formi je 5,5:1, što je propust sistematskih pregleda u toj sredini [13]. Histopatološkom analizom ginekološkog materijala u periodu od 1977. do 1986. godine sa teritorije SO Zaječar, rak grlića materice u nultom stadijumu je bio 7,5%, u Ia stadijumu 10% i u odmaklom stadijumu razvoja 77%. U 5,5% definitivni stadijum nije određen. Godišnja incidenca raka grlića materice je 52,83‰ na 100.000 žena u Zaječaru. Oko 50% raka grlića materice se javlja od 45. do 60. godine starosti [7]. Zbog velikog broja invanzivnih karcinoma u Zaječaru 1973. godine organizovan je terenski rad [6]. Od 1995. godine povećao se broj konizacija koje su rađene zbog patohistološki dokazanog CIN-a, otkrivenog boljom citodijagnostikom u okviru sistematskih pregleda sa pikom 2001. i 2002. godine [14]. Značajan napredak učinjen je 1996. godine kada je uz PAP test počela da se radi kolposkopija, mada sporadično. S obzirom na komplementarnost ovih metoda [15], od 2001. godine organizuju se sistematski pregledi sa pozivom, u Dispanzeru za žene Doma zdravlja, i oni se rade zajedno. To je doprinelo većem broju novootkrivenih slučajeva raka grlića materice. Sistematskim pregledima od 1992. do 2001. godine otkriveno je 80% preinvazivnih promena, a samo 35% invazivnih promena [8]. Konačna dijagnoza patoloških promena na grliću se postavlja biopsijom koju smo radili kod sumnjivih kolposkopskih nalaza i PAP III, IV, V [16].
Postoji hipoteza o dve različite vrste karcinoma grlića materice: jednog sa sporim rastom kome prethode prekursori preinvazivnog stadijuma, koji se češće sreće u mladih pacijentkinja, i drugog sa brzim rastom i brzom invazijom, često bez evidentnih prekusornih promena cervikalnog epitela, koji češće nastaje u starijih žena [17].

ZAKLJUČAK

U našim uslovima Papanikolau test uz kolposkopiju je od ključnog značaja za cervikalni kancer skrining. Da bi skrining bio efikasan, potrebno je obuhvati veliki broj žena, povećan broj rano otkrivenih početnih stadijuma bolesti i uspešno lečenih, promena u incidenci invazivnih stadijuma bolesti i stopi mortaliteta raka grlića materice. Sistematski pregledi žena ne samo da omogućavaju ranu detekciju karcinoma, već i drugih patoloških stanja genitalnog trakta, njihovo lečenje, a i zdravstveno prosvećivanje žena.

LITERATURA

1. Incidenca i mortalitet od raka u centralnoj Srbiji 2003, Registar za rak u centralnoj Srbiji, Izveštaj br.5, Beograd, 2006.
2. Dr C. Sepulveda cordinator Cancer Programme, World Health Organization, Geneve, Switzerland: WHO's contribution to worldwide cervical cancer control; Eurogin 2000, Paris 2000: 49
3. Ana Jovičević Belić, Radna grupa za karcinom grlića materice Ministarstva zdravlja: Epidemiologija raka grlića materice,Beograd, 2006.
4. Hakama M.School of Public Health, Universitu of Tampere, Finland: Screening programmes for cervical cancer, Eurogin 2003, Paris 2003: 93
5. Paunović R., Jelenković M.: Analiza Ca in situ na GA odeljenju u Zaječaru za period od 10 godina, Carcinoma in situ - Zbornik radova IV Ginekološko - akušerskih dana, Niš,1970, 79-82.
6. Vasilijević J.,Živković T.,Veličković M.: Vrednost korelacije citioloških i histopatoloških nalaza u detekciji adenokarcinoma materice kod klimakteričnih metroragija za poslednjih šest godina na našem odeljenju, Karcinom uterusa - Zbornik radova IX Ginekološko - akušerskih dana u Nišu,1978, 165 - 168.
7. Kostić B.: Rak grlića materice, Timočki medicinski glasnik, Zaječar, 1991,suplement 1, 13.
8. Najdanović-Mandić V.,Milošević LJ., Đorđević - Lalošević V.: Sistematski pregledi i njihov doprinos ranoj dijagnostici Ca PVU u desetogodišnjem periodu 1992 - 2001.god.;Zbornik radova XLVI Ginekološko-akušerska nedelja SLD,Beograd, 2002,365 - 367.
9. Kurjak A.:Ginekologija i perinatologija,Naprijed, Zagreb,1989, 127- 128.
10. Pavlović S.:Citologija ženskih genitalija, Niš,1980, 149 - 150.
11. Stanimirović B.,Kesić V.,Kovačević Z.: Jugoslovenska škola za patologiju cerviksa, vagine i vulve i kolposkopiju, Grafokomerc, Beograd, 1996: 40
12. Kesić V.: Kolposkopija i bolesti donjeg genitalnog sistema žene, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2000:30
13. Tošić S.,Vukić D., Radosavljević R.: Carcinoma in situ na materijalu ginekološko-akušerskog odeljenja u Boru, XXXIV Ginekološko-akušerska nedelja SLD,Beograd, 1990,224 - 227.
14. Najdanović-Mandić V.: Vaginalne operacije od 1993-2002.g. na GA odeljenju ZC Zaječar, Zbornik radova XLVII Ginekološko-akušerska nedelja SLD,Beograd, 2003, 423 -427.
15. Kesić V.: Kolposkopija i rana dijagnostika premalignih promena grlića materice, Zbornik radova XLVI Ginekološko-akušerska nedelja SLD, Beograd, 2002, 84 - 87.
16. Stanimirović B.: Patologija cerviksa,vagine i vulve, Kolposkopski atlas, Elit, Medika, Beograd, 1999, 199 - 200.
17. Ashley DJB: Evidence for the existence of two forms of cervical carcinoma; J.Obst.Gynecol.Br Comm. 1996; 73: 282 - 289