Epidemiološke karakteristike obolelih od karcinoma želuca u Nišavskom okrugu

Mirko Ilić (1), Konstansa Lazarević (2), Nataša Rančić (1), Zoran Deljanin (1),
Branislav Petrović (1)
(1) Centar za kontrolu i prevenciju bolesti, Niš, (2) Centar za higijenu i humanu ekologiju, Niš

UVOD

U svetu 2002. godine od karcinoma želuca je obolelo oko 930 000 ljudi a umrlo oko 700 000 [1,2]. Učešće u obolevanju i umiranju od ove maligne neoplazme u odnosu na tumore drugih lokalizacija u svetu je oko 10 % [3,4]. Prema dostupnim podacima iz sveta rak želuca je na trećem mestu po obolevanju od svih malignoma kod muškaraca (posle karcinoma pluća i prostate) i na petom mestu kod žena (posle dojke, cerviksa, debelog creva i karcinoma pluća) [1,5]. Prema zvanično publikovanim podacima iz 2002. godine za Centralnu Srbiju, rak želuca je kod muškaraca na petom mestu po obolevanju (posle karcinoma pluća, debelog creva, prostate i mokraćne bešike) sa učešćem od 5,7%, dok je kod žena na sedmom mestu (dojka, grlić materice, debelo crevo, pluća, telo materice i jajnik) sa učešćem od 3,3% [6]. Najviša stopa obolevanja 2002. god. od ovog karcinoma beleži se u: Japanu 95,5 kod muškaraca i 40,1 kod žena, Koreji 65,9 kod muškaraca i 25,0 kod žena, Kostarici 51,5 kod muškaraca i 22,7 kod žena i Kini 46,5 kod muškaraca i 21,0 kod žena [7,8]. Najniže stope obolevanja su u: Singapuru 8,7 kod muškaraca i 5,5 kod žena, Indiji 7,7 kod muškaraca i 3,8 kod žena i Tajlandu 7,5 kod muškaraca i 4,9 kod žena [4,7]. U zemljama Zapadne Evrope dolazi do sniženja stopa obolevanja od ove bolesti [9]: Nemačka 18,5 kod muškaraca i 9,0 kod žena, Norveška 13,6 kod muškaraca i 6,4 kod žena, Francuska 12,2 kod muškaraca i 4,9 kod žena [7]. Stopa obolevanja u Vojvodini 2002. je 20,8 kod muškaraca i 9,4 kod žena a u Centralnoj Srbiji 15,0 kod muškaraca i 6,5 kod žena. U 2002. godini najviše standardizovane stope incidencije za Centralnu Srbiju po okruzima beleže se u: Topličkom (30,5), Zaječarskom (20,2) i Kolubarskom okrugu (18,1) kod muškaraca a kod žena u: Topličkom (8,8), Podunavskom (8,7) i Kolubarskom okrugu (8,1). Najniže stope incidencije kod muškaraca beleže se u: Rasinskom (10,5), Zlatiborskom (10,6) i Pirotskom okrugu (10,8) a kod žena u: Zaječarskom (3,6), Moravičkom (4,1) i Šumadijskom okrugu (4,4). Standardizovana stopa incidencije u 2002. godini za Nišavski okrug je: 12,2 kod muškaraca i 7,4 kod žena [6].

CILJ RADA

Sagledavanje osnovnih epidemioloških karakteristika obolelih od karcinoma želuca (godišnja distribucija, opština stanovanja, pol, uzrast, lokalizacija na želucu i patihistološka diferencijacija) na teritoriji Nišavskog okruga u periodu od 1996. do 2005. godine i analiziranje trenda obolevanja od raka želuca u pomenutom okrugu za period 1986 - 2005.

MATERIJAL I METODE

Kao izvor podataka korišćeni su zvanični podaci Instituta za javno zdravlje u Nišu, populacionog registra za rak CanReg 4 [10,11]. Stope su računate na 100 000 stanovnika prema popisu stanovništva iz 1981, 1991 i 2002. godine. Standardizacija je izvršena prema standardnoj svetskoj populaciji.
Primenjen je deskriptivno-epidemiološki metod rada.

REZULTATI

U periodu 1996-2005. godina na teritoriji Nišavskog okruga ukupno je registrovano 715 novoobolelih pacijenata od karcinoma želuca (451 muškarac i 264 žena). Prosečna godišnja stopa incidencije kod oba pola je 18,72 na 100 000 stanovnika a standardizovana stopa je 9,33 na 100 000 stanovnika. Prosečna godišnja stopa incidencije kod muškaraca je 24,01/100 000 muškaraca a standardizovana stopa 12,52. Prosečna godišnja stopa incidencije kod žena je 13,61/100 000 žena a standardizovana stopa 6,52.
Najniža stopa incidencije kod muškaraca 14,61/100 000 muškaraca registrovana je u 1997. godini a kod žena 7,65 registrovna je u 1998. godini. Najviša stopa incidencije kod muškaraca 29,82 registrovana je 2004. godine, a kod žena 20,51 u 2000. godini (grafikon 1).
Najviša stopa novoprijavljenih muškaraca sa karcinomom želuca u naznačenom periodu je u opštinama Merošina i Gadžin Han 343,51:304,30 a najniža u opštini Svrljig sa stopom od 115,81. Najviša stopa novoobolelih žena od ovog karcinoma u naznačenom periodu je u opštini Gadžin Han 211,29 a najniža u opštini Ražanj 68,95 (grafikon 2).
Učešće u obolevanju od ove maligne neoplazme u odnosu na maligne tumore drugih lokalizacija je 8,64% kod muškaraca i 5,38% kod žena. Kod muškaraca karcinom želuca je na četvrtom mestu po obolevanju od svih malignoma a kod žena na šestom mestu.
Najviša uzrasno specifična stopa kod muškaraca u navedenom periodu beleži se u dobnoj grupi 70-74 i iznosi 1213,98 a najniža u dobnoj grupi 20-24 i iznosi 7,84. Najviša uzrasno specifična stopa kod žena za isti period registruje se u dobnoj grupi preko 75 godina i iznosi 537,68, a najniža u dobnoj grupi 5-9 i iznosi 10,58. (grafikon 3).
Učešće u strukturi obolevanja u odnosu na mesto stanovanja ukazuje da znatno veći broj novodijagnostikovanih pacijenata živi u gradskoj (urbanoj) a manji u seoskoj (ruralnoj) sredini (516:199). Pod gradskom sredinom podrazumevano administrativni centar svake opštine, odnosno grada bez prigradskih naselja i sela koja ulaze u sastav opština, odnosno grada.
 

DISKUSIJA

Učešće u obolevanju od karcinoma želuca na teritoriji Nišavskog okruga period 1996-2005. od 8,64% kod muškaraca i 5,38% kod žena su približni sa podacima iz literature gde je učešće u obolevanju u svetu u odnosu na maligni proces drugih lokalizacija oko 10% [3,4].
Na teritoriji Nišavskog okruga u pomenutom periodu muškarci obolevaju 1,7 puta češće od žena dok u svetu prema podacima iz 1990. godine muškarci obolevaju i do 2,5 puta češće nego žene [4]. U Niškom regionu (teritorija Nišavskog, Topličkog i Pirotskog okruga) u 1986. godini muškarci su obolevali 2,7 puta češće nego žene [12]. Razlog povećanog obolevanja žena u odnosu na ranije godine objašnjava se povećanom izloženošću određenim faktorima rizika, koji će biti pomenuti u diskusiji.
Na osnovu prezentovanih podataka u pomenutom okrugu rak želuca je na četvrtom mestu po obolevanju kod muškaraca i na šestom mestu kod žena. U svetu rak želuca je na trećem mestu kod muškaraca i na petom mestu kod žena [1]. U Centralnoj Srbiji u 2002. godini rak želuca je na petom mestu kod muškaraca sa učešćem u obolevanju od 5,7%, dok je kod žena na sedmom mestu sa učešćem od 3,3% [6]. U Niškom regionu (teritorija Nišavskog, Topličkog i Pirotskog okruga) u 1986. godini rak želuca je bio na drugom mestu po obolevanju kod muškaraca sa učešćem od 11% i na osmom mestu kod žena sa učešćem u obolevanju od 4% [12]. U gradu Nišu u periodu od 1986. do 2000. godine, rak želuca je na četvrtom mestu po obolevanju kod muškaraca sa učešćem od 7% a kod žena na osmom mestu sa učešćem u obolevanju od 4% [10].
Prosečna godišnja standardizovana stopa od 12,52 kod muškaraca i 9,33 kod žena svrstava Nišavski okrug u teritoriju sa nižom stopom obolevanja u odnosu na ostale okruge Centralne Srbije, Evropu i svet [1,4,6,7,8].
Podaci iz literature ukazuju da veće učešće u obolevanju od ovog malignoma imaju osobe koje žive u ruralnoj sredini [5,13], što se objašnjava nepovoljnijim socio-ekonomskim statusom, češćem izlaganju faktorima rizika (neredovna ishrana, konzervirana hrana, češće konzumiranje hrane životinjskog porekla, pušenje, kafa, alkohol, pesticidi) i zakasnelom dijagnosnikom (infekcija Helicobacter pylori, hronična atrofija sluzokože, perniciozna anemija. metaplazija, gastrične polipoze i dr.) [14,15,16,17]. Prezentovani podaci u ovom radu ukazuju da je 2,6 puta veći broj novoprijavljenih pacijenata iz urbane sredine. Razlog može da bude uslovna migracija starog stanovništva i prijava boravišta kod dece koja žive i rade u gradu, posebno u Nišu gde je stacioniran referentni centar za dijagnostiku i lečenje obolelih od ove bolesti za celu jugoistočnu Srbiju. Razlog češćeg obolevanja u urbanoj sredini može da bude veća izloženost aerozagađenju i teškim metalima iz različitih izvora (industrija, gust saobraćaj motornih vozila i dr.), ali i bolje sagledavanje osoba sa genetskom predispozicijom i prisustvom bilo kog od gore pomenutih prekanceroznih promena [5,18,19].
Najviše uzrasno specifične stope beleže se kod osoba starijih od 65-te godine života i to kod oba pola, što se poklapa sa podacima iz domaće i svetske literature [4,20].
Prema dostupnim podacima iz sveta najčešća lokalizacija maligne neoplazme je proksimalni deo želuca [5,8,21,22]. U ovom radu prema dostupnim podacima iz prijava novoobolelih pacijenata lokalizacija malignog procesa nije precizno naznačena u velikom broju slučajeva. U prijavama gde nalazimo precizno definisanu lokalizaciju karcinoma najčešća lokalizacija je kardija koja se svrstava u proksimalni deo želuca. Najveće učešće u patohistološkoj diferencijaciji obolelih od karcinoma želuca ima adenokarcinom. U ovom radu, zbog nepotpunog prijavljivanja, kod većine obolelih nije precizno naznačeno o kom tipu adenokarcinoma je reč. Prema dostupnim podacima iz literature kod najvećeg broja obolelih pacijenata u svetu dijagnostikovan je intestinalni tip adenokarcinoma [7,23,24] ali se u nekim radovima kao vodeći patohistološki tip pominje difizni adenokarcinom [5].
Trend stopa incidencije raka želuca za period 1986-2005. kod oba pola je u blagom porastu y = 0,4485x + 11,166, R2 = 0,2908, i nije statistički značajan. Stope obolevanja koje su najniže u 1993. i 1994. godini se objašnjavaju izuzetno lošim prijavljivanjem svih novoobolelih pacijenata, a samim tim i onih koji su oboleli od ove maligne neoplazme. Počev od 1999. godine uvođenjem komjuterskog softvera CanReg 3 a kasnije i CanReg 4, aktivnijim pronalaženju novoobolelih pacijenata (uključujući i one koji se u ranijim godinama bili subregistrovani) i boljim prijavljivanjem zdravstvenih ustanova koje se bave dijagnostikom, lečenjem i rehabilitacijom obolelih, incidencija ovog malignoma značajno raste. To je najverovatnije i objašnjenje porasta broja obolelih u pomenutim godinama, mada razlog može da bude i povećana izloženost različitim faktorima rizika. U 2005. godini beleži se pad stope obolevanja (17,55) u odnosu na 2004. (24,88) što se može sagledati kao realna incidencija. Približne stope incidencije kao u 2005. beleže se u 1987, 1990, 1991 i 1996. godini (17,99:18,20:17.17:19,00).
 

LITERATURA

1. Forman D, Burley VJ. Gastric cancer: global pattern of the disease and an overview of environmental risk factors. Best Practice & Research Clinical Gastroenterology 2006;20(4):633-49.
2. Muňoz N, Franceschi S. Epidemiology of gastric cancer and perspectives for prevention. Salud Publica Mex 1997;39(4):318-30.
3. Farkin DM, Bray FI, Devesa SS. Cancer burden in the year 2000. The global picture. Eur J Cancer 2001;37(Suppl 8):4-66.
4. Roder D. The epidemiology of gastric cancer. Gastric cancer 2002;5(Suppl 1):5-11.
5. Crew K, Neugut A. Epidemiology of gastric cancer. World J Gastroenterol 2006;12(3):354-62.
6. Institut za javno zdravlje Srbije "Dr Milan Jovanović-Batut", Centar za prevenciju i kontrolu nezaraznih oboljenja. Incidencija i mortalitet od raka u Centralnoj Srbiji 2002. Izveštaj br.4: Kompromis dizajn, Požarevac; 2005.
7. Kelley J, Duggan J. Gastric cancer epidemiology and risk factors. Journal of Clinical Epidemiology 2003;56:1-9.
8. Fughs C, Mayer R. Gastric carcinoma. The new England Journal of Medicine 1995;333(1):32-41.
9. Levi F, Lucchini F, Gonzalez JR, Fernandez E, Negri E, La Vecchia C. Monitoring falls in gastric cancer mortality in Europe. Annals of Oncology 2004;15:338-45.
10. Petrović B, Kocić B, Rančić N, Ilić M. Epidemiološke karakteristike malignih bolesti u NIšu. XXXVII Dani preventivne medicine, Zbornik rezimea, Niš; 2003. p.39-47.
11. Petrović B, Kocić B, Rančić N. Savremeni pristup epidemiološkom ispitivanju masovnih nezaraznih bolesti u svetu i kod nas. XXXVIII Dani preventivne medicine, Zbornik rezimea, Niš; 2004. p.65-80.
12. Petrović B, Perović M, Petrović V. Incidenca i mortalitet od malignih bolesti u Niškom regionu 1986. Prosveta, Niš, 1990.
13. Tian J,Chen ZC, Wu B, Meng X. Comparison of quality of life between urban and rural gastric cancer patiens and analysis of influencing factors. World J Gastroenterol 2004;10(20):2940-3.
14. Agnantis N, Roukos D. Gaster Cancer Causation. GBS 2002;1(1):4-6.
15. Terry P, Lagergren J, Wolk A, Steineck G, Nyrĕn O. Dietary Intake of Heterocyclic Amines and Cancers of the Esophagus and Gastric Cardia. Cancer Epidemiology, Biomarkers & Prevention 2003;12:940-4.
16. Botelho F, Lunet N, Barros H. Coffee and gastric cancer: systematic review and meta-analysis. Cad. Saúde Pública, Rio de Janeiro 2006;22(5):889-900.
17. Erickson K. Dietary pattern analysis: a different approach to analyzing an old problem, cancer of the esophagus and stomach. American Journal of Clinical Nutrition 2002;75(1):5-7.
18. Raj A, Mayberry JF, Podas T. Occupation and gastric cancer. Postgraduate Medical Journal 2003;79:252-8.
19. You WC, Li JY, Zhang L, Jin ML, Chang YS, Ma JL, et al. Etiology and prevention of gastric cancer: a population study in a high risk area oh China. Chinese Journal of Digestive Diseases 2005;6:149-54.
20. Mikov MM, Burany B, Zdravković S. Epidemiological characteristics of gastric cancer in Vojvodina. European Journal of Epidemiology 1997;13:523-5.
21. Cai L, Zheng ZL, Zhang ZF. Risk factors for the gastric cardia cancer: a case-control study in Fujian Province. World J Gastroenterol 2003;9(2):214-8
22. Zaridze D, Borisova E, Maximovitch D, Chkhikvadze V. Aspirin protects against Gastric Cancer: results of a case-control study from Moskow, Russia. Int. J Cancer 1999;82:473-6.
23. Correa P, Piazuelo MB, Camargo MC. The future of gastric cancer prevention. Gastric Cancer 2004;7:9-16.
24. Chow WH, Blot WJ, Vaughan TL, Risch HA, Gammon MD, Stanford JL, et al. Body mass index and risk of adenocarcinomas of the esophagus and gastric cardia. Journal of the National Cancer Institute 1998;90:150-5.