Studija prevalencije bolničkih infekcija u Zdravstvenom centru Negotin

Vojislava Stuparević, Srđan Bogicić, Biljana Paraskijević, Biljana Todorović Kazimirović
Zdravstveni centar Negotin

UVOD

Bolničke infekcije (BI) se u Evropi javljaju kod 5-12% hospitalizovanih pacijenata. U preantibiotičkoj eri glavni uzročnici BI bili su Streptococcus pyogenes i Streptococcus pneumoniae, a zatim počinje da preovlađuje Staphylococcus aureus. Danas su meticilin rezistenti Staphylococcus aureus i Staphylococcus aureus i Enterococcus rezistentni na vankomicin glavni uzročnici BI. Pored bakterija pre svega uslovno patogenih i drugi mikroorganizmi (gljive, virusi i paraziti) mogu biti prouzrokovači BI. Najznačajniji rezervoari BI su bolničko osoblje, pacijenti i bolnička sredina a kontaminirane ruke osoblja, predmeti i kapljice predstavljaju najznačajnije puteve prenošenja. Na BI posebno su osetljiva novorodjenčad (naročito prevremeno rodjena), hirurški pacijenti, koji se leče imunosupresivnim lekovima i pacijenti sa poremećajima imuniteta. Najćešće su infekcije operativnog mesta (34.1%), zatim infekcije mokraćnih puteva (13.7%) i pneumonije (10.5%). Realno je moguće sprečiti nastanak trećine BI. Studija prevalencije predstavlja jednu od metoda epidemiološkog nadzora nad BI.

MATERIJAL I METODOLOGIJA

Kao materijal korišćeni su podaci iz istorija bolesti, temperaturnih lista, laboratorijskih i drugih dijagnostičkih postupaka uz lično sagledavanje stanja pacijenata i mišljenja ordinirajućeg lekara.

Tabela 1. Faktori rizika

Podaci su upisivani u epidemiološki upitnik (uz poštovanje tajnosti pacijenata) od strane ekipe u sastavu epidemiolog, sanitarni tehničar i glavna sestra Zdravstvenog centra. Studija je urađena po principu dobrovoljnog učestvovanja Zdravstvenog centra Negotin u okrivu Druge nacionalne studije BI na teritoriji republike Srbije uz strogo poštovanje upustava IZZZ ''Dr Milan Jovanović - Batut'' i upustava Centra za prevenciju i kontrolu zaraznih bolesti i Republičke stručne komisije za BI. Studija je trajala sedam dana (ne više od jednog dana na jednom odeljenju). Podaci su obrađeni po odeljenjima, polu i uzrastu pacijenata, faktorima rizika, aplikaciji imunosupresije i antibiotika i anatomskoj lokalizaciji BI. Registrovanim BI smo pored lokalizacije upisivali i kriterijume na osnovu kojih su proglašene bolničkim.

Tabela 2. Starosna struktura hospitalizovanih

REZULTATI I DISKUSIJA

Studijom je obuhvaćeno 120 pacijenata zatečenih na dan studije na deset odeljenja (posteljni kapacitet 207). Faktori rizika su registrovani kod 75.83% hospitalizovanih. Kao rizične faktore analizirali smo starosno doba od 0-6 godina i 60 i više godina, hospitalizaciju preko 10 dana, klasu III i IV kontaminacije operativnog mesta (od I do IV), scor ASA (fizički status pacijenta pre operacije od 1 do 5) 4 i 5, prisustvo katetera (vaskularnog i urinarnog), aplikaciju imunosupresije i antibiotika. (tabela 1). Analizirajući faktrore rizika po odeljenjima zaključili smo da je u jedinici intenzivne nege, na neurologiji, ortopediji, urologiji i internom odeljenju svaki pacijent bio pod dejstvom faktora rizika za pojavu BI. Starosno doba od 0-6 i 60 i više godina je registrovano kod 65,83% hospitalizovanih (tabela 2). Zbog hospitalizacije preko deset dana 59,17% pacijenata je bilo rizikom za nastanak BI. Najduža hospitalizacija (30 i više dana) zabeležena je na pneumoftiziološkom i psihijatrijskom odelejenju (tabela 3). Hiruršku intervenciju je imalo 20 pacijenata odnosno 16,67%. Kontaminaciju operativnog mesta III i IV klase je imalo 5 (25%) operisanih (tabela 4), dok je fizički status pacijenta pre operacije (scor ASA) scor 4 i 5 imala su tri operisana pacijenta (15%) operisanih (tabela 5). Kateter je aplikovan kod 59 (49,20%) pacijenata, od toga vaskularni 43 (72,89%) a urinarni kod 16 (27,11%) pacijenta. Primenu imunosupresije (hemio, radio ili kortikoterapija duže od 30 dana ili kortikoterapija visokim dozama preko 5mg/kgTT duže od pet dana) smo evidentirali kod tri (2,5%) pacijenta. Antibioterapija je sprovedena kod 44 (36,67%) pacijenta i to kod 18 u profilaktičke svrhe, kod 24 za bilo koju infekciju i kod 2 pacijenta za BI. Po jedan antibiotik primili je 31, do dva 12 i po tri antibiotika jedan pacijent. Što se pola tiče medju hospitalizovanim žene (53,33%) su zastupljenije u odnosu na muškarce (46,67%). U toku studije registrovali smo dve BI, na pneumoftiziologiji i to jednu pneumoniju (III.1.) i jedan faringitis (X.1). U oba slučaja BI su definisali na osnovu anatomske lokalizacije (od I do XIII) i na osnovu kriterijuma na osnovu kojih je postavljena dijagnoza (klinički simptomi i aplicirana terapija) uz konsultaciju sa odeljenskim lekarom. Prevalencija pacijenata sa BI u Zdravstvenom centru Negotin je 1,67%, što je manje od prevalencije Prve nacionalne studije BI u republici Srbiji iz 1999. godine (6,3%). U toku studije naišli smo na pacijente sa infekcijama koji su ukazivale da se radi o bolničkim, ali ih nismo mogli proglasiti bolničkim zbog neispunjavanja kriterijuma datih u Definicijama BI i to najčešće zbog nedostatka mikrobioloških potvrda dijagnoze.

Tabela 3. Dužina hospitalizacije

Tabela 5. Fizički status pacijenata pre operacije (ASA skor)

ZAKLJUČAK

BI su u porastu u celom svetu, zbog sve češće primene invanzivnih dijagnostičkih i terapijskih postupaka, hospitalizacije sve starijih i teško bolesnih osoba, čije su imunobiološke snage smanjene, pojave sve veće rezistencije uzročnika na antibiotike i povratak tuberkuloze (TBC) a naročito kod inficiranih virusom stečene imunodeficijencije (HIV). Da bi mogli što uspešnije da sprečimo i suzbijemo BI neophodno je da znamo njihove etiološke i epidemiološke karakteristike kao i najznačajnije faktore rizika za njihov nastanak. Studija prevalencije, kao epidemiološki nadzor nad BI je brz, jednostavan i relativno jeftin način prikupljanja podataka. Mikrobiološka laboratorija treba da bude važan element u kontroli BI.

Tabela 4. Kategorizacija operativnog mesta prema stepenu mikrobne kontaminacije

LITERATURA

1. Drndarević D., Janković S.: Bolničke infekcije – definicije, Priručnik I, Srboštampa, Beograd, 1998.
2. Zakon o zaštiti stanovništva od zaraznih bolesti koje ugrožavaju celu zemlju, Službeni list SRJ, 1996; 11-15.
3. Janković S.: Epidemiološke karekteristike bolničkih infekcija, Glasnik Instituta za zaštitu zdravlja Srbije, 1999; 73, (sup. I); 1-7.
4. Grozdanov J., Vasić M., Đokić D., Damjanov V.: Unapređenje kvaliteta rada zdravstvenih ustanova i uloga komisije za zaštitu od bolničkih infekcija, Glasnik Instituta za zaštitu zdravlja Srbije, 1999, 73, (sup. 1); 22-25.
5. Drndarević D., Milić N., Marjanović R.: Intrahospitalne infekcije - uloga Zavoda za zaštitu zdravlja. Glasnik 1997; 71 (sup I) 65-74.
6. Odluka o merama za zaštitu od širenja zaraznih bolesti unutar zdravstvenih ustanova, drugih pravnih lica i preduzetnika koji vrše zdravstvenu delatnost – Službeni list SRJ br. 27/97; 9-10.
7. Gaon J., Borjanović S., Vuković B.,Turić A., Puvačić Z.: Specijalna epidemiologija akutnih zaraznih bolesti, ''Svjetlost'' Sarajevo 1989; 250-254.
8. Kosanović – Ćetković D.; Akutne infektivne bolesti, Medicinska knjiga Beograd, Zagreb 1988; 437-440.