| |
|
|
Francisko Goja
Autoportret sa doktorom Arijetom, 1820.
Ulje na platnu
Umetnički institut Mineapolis, SAD
Jedan od najznačajnijih španskih slikara kasnog 18. i ranog 19.
veka, Goja je često smatran ujedno i poslednjim Starim majstorem i
prvim modernistom. Kao izuzetan portretista, veoma rano u svojoj
karijeri imenovan je dvorskim slikarem španske krune, da bi se u
kasnijem radu posvetio predstavljanju svakodnevnog života i tokom
svoje duge umetničke karijere bio je hroničar svoga vremena.
Kritičnost i nepoverljivost prema tadašnjem društvu prate njegov
umetnički rad.
U svojoj 46. godini života Goja postaje teško bolestan. Iako
dijagnoza do danas ostaje nepoznata, njene posledice su bile žestoke
i uključivale su teška oštećenja vida i sluha. Bolest i razočaranje
uticali su na njegov rad koji je postao mračan i pesimističan.
Serija “crnih slika” iz Doma gluvih, gde je živeo van Madrida u
kasnim godinama, jasno pokazuje njegov odnos prema tadašnjem društvu
i ljudima uopšte. Serija “slike iz rata” kao i jedna od
najmorbidnijih slika svih vremena Saturn proždire svog sina govore o
mračnim mislima koje su okupirale njegov um.
Mračan i ciničan pogled na svet Franciska Goje nije zaobišao ni
lekare. Svojom slikom Od koje bolesti je umro? jasno stavlja do
znanja šta misli o lekarima. Stavljajući magarca u ulogu lekara i
prikazujući ga kako opipava puls teško bolesnom, ili već mrtvom
pacijentu samo naglašava umetnikov stav da lekari, ustvari, donose
smrt gotovo u istoj meri koliko to i sama bolest čini.
Tokom 1819. godine Goja još jedanput postaje teško bolestan i gotovo
na samrti kada mu u pomoć dolazi prijatelj dr Evgenio Garsija
Arijeta koji svojom veštinom, znanjem i predanošću uspešno leči
Goju. U znak zahvalnosti, naredne godine nastaje Autoportret sa
doktorom Arijetom. U podnožju slike može se pročitati i objašnjenje
za nastanak dela: “Zahvalni Goja svom prijatelju Arijeti: za
umešnost i brigu kojom je uspeo da sačuva život tokom kratke i teške
bolesti pred kraj 1819. godine, u 73. godini života. Naslikao 1820”.
Na slici je prikazan bolesnik, Goja, kako sedi u postelji obučen u
bledi sivomaslinasti kućni kaput. Deluje kao da je na samrti,
krajnje je iscrpljen i poslednjim snagama, grčevito gužvajući čaršaf
rukama, pokušava da se održi u sedećem položaju. Njegovo lice je
bledo, a glava deluje preteško, pada na stranu, a oči su
polusklopljene, kao da se pacijent prepušta neizbežnoj sudbini i
miri se sa bliskim krajem, hvata poslednji dah. Dr Arijeta je
prikazan, ovog puta ne kao magarac, već kao lekar koji zaista brine
o svom pacijentu. On sedi na krevetu, pridržavajući pacijenta u
sedećem položaju svojim telom i sa obe ruke, levim ramenom daje
oslonac za mlitavu glavu. Odlučni izrazi lica pogleda uprtog u
medikament, svojim čitavim stavom Dr Arijeta odaje pozitivnog,
altruističnog i odanog čoveka. Ako izuzmemo medicinske preporuke,
celokupni stav doktora, sa bliskim kontaktom pouzdanim osloncem za
pacijenta odlučnim i samopouzdanim pokretom kojim daje lek, bliskim
odnosom njihove dve glave, jedne odlučne i jedne mlitave, pokazuje
koliko ovaj doktor brine o svom pacijentu.
Iako je Gojina smrt bila gotovo izvesna, briga lekara donela je spas
umetniku i autoportret koji je nastao nakon izlečenja svakako je
slika nade. Umetnik je uspeo da nam dočara bespomoćnost bolesnog
čoveka i mogućnost vraćanja iz mrtvih uz pomoć doktora koji iz te
perspektive dobija nadljudske moći. Malo je umetnika koji su spremni
da sebe prikažu u tako intimnom bespomoćnom stanju, kao što je to
učinio Francisko Goja.
Ada Vlajić, istoričar umetnosti |
|
|
|
