ISSN 0350-2899, 36(2011) br.1 p.11-18

UVOD

Down sindrom je doživotno stanje. Uz adekvatnu pažnju i podršku, većina djece s ovim sindromom se može izvesti do zdravog, sretnog i produktivnog života.
Sindrom je zastupljeniji kod muškog pola. Down sindrom je genetski poremećaj uzrokovan prisutnošću dodatnog hromosoma na 21 paru hromosoma (trisomija 21 para) i predstavlja najčešću hromozomopatiju. Osobe s Downovim sindromom imaju određeni stepen invalidnosti, teškoće mentalnog, govorno jezičkog razvoja, učenja te čitav niz drugih smetnji razvoja.
Oko 95 % slučajeva DS ima trisomiju 21 para hromosoma. Ostalih 5% imaju prisutnu translokaciju ili mozaicizam hromozoma [1].
Kongenitalne srčane mane, atrezije jednjaka sa ili bez transezofagealnom fistulom, hipotireoza, atre-zija dvanaestopalačnog crijeva, te leukemija doprinose povećanoj smrtnosti osoba sa ovim sindromom Ove osobe zbog oslabljenog imuniteta sklone su čestim infekcijama, imaju povećan morbiditet. Često su prisutne upale srednjeg uha, problemi disanja zbog uvećanih tonzila, suženja gornjih disajnih puteva, hipoventilacije, te prisutna plućna arterijska hipertenzija i srčana oboljenja. Prisutni problemi vida i sluha pored mentalne retardacije ograničavaju ukupno funkcionisanje djeteta u procesima učenja i razvoja govorno jezičkih vještina. Poremećen rad štitnjače ugrožava funkciju CNS-a što se posljedično odražava na razvoj psihomotorike, odnosno govorno jezički razvoj. Djeca sa Sy Down imaju određen stepen intelektualnih teškoća koje su različite kod pojedinačnih slučajeva. U većini slučajeva se kreću u rasponu od lake do umjerene mentalne retardacije [2].
Fizički razvoj ove djece je usporen, sklona su gojaznosti. Mozak im je manji i iregularnih je dimenzija sa strukturalnim abnormalnostima (celularna distribucija u vizuelnom korteksu je difuznija i manje diferencirana, jedra su manje kompaktna, sa neuronima koji liče na vreteno), pa neki autori ukazuju na mogućnost da poremećena prostorna konfiguracija ćelija može uticati na njihovu funkciju (Becker,1991). Proces mijelinizacije zaostaje u temporalnom, frontalnom i parijetalnom režnju. Mozak mongoloidnog djeteta je, sa glatkim vijugama i ponekad sa jedinstvenim čeonim režnjem (Poro, Paskalis& Tridon) [3].
Faktori koji dovode do formiranja urođenih defekata mogu biti: multifaktorijalni, monogenetički, hromozomsko teratogeni i nepoznati uzroci. Grupa autora je radila je pronalaženju učestalosti novorođene djece sa urođenim defektima u porodilištu Prokuplje u razdoblju od 1990-2004. godine. Od 16.479 novorođenčadi tokom vremenskog perioda od 15 godina, 659 ili 4% ima neki od urođenih defekata, naročito je sa Sy Down [4]. Grupa autora je istraživala i broj djece rođene sa Down sindromom u vremenskom periodu između 1991. i 2003. u bolnici u Prokuplju. Od 14 086 novorođene djece, 16 je rođeno sa Sy Down. Zabrinjavajući je podatak da je od 951 novorođenog djeteta tokom 2003. godine, 6 bilo sa Down sindromom. Dakle, frekvencija je 6,3: 1000, što je podatak za čuđenje ukoliko to nije slučajnost ili su uzroci nešto drugo [5].
Djeca sa posebnim potrebama razvrstavaju se postojećim zakonskim propisima u Republici Srpskoj (BiH) posebnim Pravilnikom o razvrstavanju lica sa smetnjam u fizičkom i psihičkom razvoju u osam kategorija. Kategorije koje obuhvata pomenuti Pravilnik su lica: sa oštećenjem vida, sa oštećenjem sluha, sa smetnjama glasa, govora i jezika, sa tjelesnim oštećenjima, sa psihičkom zaostalošću, sa višestrukim smetnjama, sa autizmom i sa višestrukim smetnjama a u skladu sa MKB – 10, 1990.g. [6].


CILJ ISTRAŽIVANJA

Utvrđivanje pojave učestalosti govorno jezičkih poremećaja, dužine gestacije, porođajne težine i dužine te učestalosti komplikacija trudnoće i porođaja, kao i utvrđivanje kategorija ometenosti kod djece sa Sy Down.
H i p o t e z e koje su postavljene prije započetog istraživanja su:

H1 Prosječna starost djece uzorka je na nivou perioda pred polazak u školu. Postoji jednaka zastupljenost polova u uzorka djece sa Sy Down.
H2 Najveći broj djece sa Sy Down biće razvrstan u kategoriju psihičkog zostajanja.
H3 Postoji jednaka zastupljenost logopedskih di-jagnoza djece sa Sy Down.
H4 Postoji značajno prisustvo komplikacija trudnoće.
H5 Postoji znatno prisustvo pojave otežanog porođaja uz pojavu intrakranijalne hemoragije i hipoksijsko ishemijske encefalopatije kod djece sa Sy Down.
H6 Prosječna dužina gestacije, porođajna težina i dužina djece ispitivanog uzorka je ispod normalnih vrijednosti za populaciju.


MATERIJAL I METODE ISTRAŽIVANJA

Iz dostupne dokumentacije Centra za socijalni rad Banja Luka korišteni su podaci o razvrstavanju djece iz dosijea o kategorizaciji djece ometene u psihofizičkom razvoju. Podaci se odnose na period od 01.01.2008- 31.12.2009. godine. Kategorija ometenosti je određena na osnovu stručne procjene djeteta od strane komisije sastava: ljekar specijalista dječije psihijatrije, ljekar specijalista pedijatar, dipl.defektolog-logoped, psiholog i socijalni radnik. Podaci su uneseni u kompjuterski program deskriptivne statistike u softverskom paketu SPSS v.10 .
Uzorak na kojem je provedeno istraživanje su djeca sa Sy Down, ometena u fizičkom i psihičkom razvoju razvrstana od strane prvostepene komisije Centra za socijalni rad Banja Luka. Djeca potiču sa područja 10 opština regije Banja Luke.

Komisija za razvrstavanje lica ometenih u fizičkom i psihičkom razvoju izvršila razvrstavanje lica prema Pravilniku o razvrstavanju lica sa smetnjama u fizičkom i psihičkom razvoju ( Sl. glasnik Republike Srpske br.15 / 03. god.).
 

REZULTATI

Tabela br. 1. Deskriptivna statistika godina starosti ispitivanog uzorka
 

Tabela br. 2. Polna struktura ispitivanog uzorka
 

Tabela br. 3. Kategorije ometenosti djece sa Sy Down ispitivanog uzorka
 

Tabela br. 4. Utvrđeni govorni problemi djece ispi-tivanog uzorka

Tabela br. 5. Prisustvo komplikacija trudnoće i porođaja djece ispitivanog uzorka
 

Tabela br. 6. Prisustvo intrakranijalne hemoragije pri porođaju kod djece ispitivanog uzorka
 

Tabela br. 7. Prisustvo hipoksijsko ishemijske encefalopatije kod djece ispitivanog uzorka
 

Tabela br. 8. Deskriptivna statistika dužine gestacije, porođajne težine i dužine djece sa Sy Down.


DISKUSIJA

U periodu od 01.01.2008. do 31.12.2009.godine komisija za razvrstavanje lica ometenih u fizičkom i psihičkom razvoju Centra za socijalni rad u Banja Luci izvršila je razvrstavanje 336 djece ometenog razvoja [7]. U navedenom broju sa Sy Down je bilo 20 djece.
Prosjek starosti djece sa Sy Down istraživanog uzorka je 5,30 godina.
Prosjek je visok zbog toga što se u grupi ispitivanog uzorka nalazilo 7 djece koja su zbog praćenja razvoja pristupila ponovnoj kategorizaciji na starijem uzrastu. Sva djeca koja su rekategorisana bila su starija od 7 godina, jedno čak 18 godina, što je značajno uticalo na visinu prosjeka starosti kategorisane djece.
Prvi put je razvrstavanju pristupilo 13 (65,0 % ) a drugi ili više puta 7 (35,0 % ) djece. Ponovno razvrstavanje (rekategorizacija) se primjenjuje iz razloga praćenja fizičkog i psihičkog razvoja djece, registrovanja eventualnih izmjena stanja ili zbog profesionalne orjentacije pred polazak u srednju školu.
Prosjek starosti djece sa Sy Down koja su prvi put razvrstavana je 2,96 godina s tim da je 69,2 % djece ove grupe bilo razvrstano do 3,5 godine starosti. Najstarije dijete koje je prvi put pristupilo razvrstavanju je imalo 6,5 godina.
Prosjek starosti djece svih kategorija ometenog razvoja posmatrane u navedenom periodu (336 djece) je 9,93 godine u što spadaju i djeca koja su dva i više puta pristupila razvrstavanju. Djece svih kategorija ometenosti koja su prvi put razvrstavana imala su prosjek starosti 8,68 godina [7]. Čest razlog ovako kasnog pristupanja kategorizaciji je prisutan otpor roditelja da prihvate saznanje da njihovo dijete ima teškoće u razvoju, neprihvatanje problema i njegovo potiskivanje u očekivanju poboljšanja stanja. Mnogi roditelji izbjegavaju razvrstavanje jer ne žele da njihova djeca budu "obilježena". U odnosu na druge kategorije ometenosti, djeca sa Sy Down ranije pristupe kategorizaciji.
U posmatranom uzorku djece sa Sy Down 65,0 % je bilo muškog a 35,0 % ženskog pola. To je nešto veća incidenca muškog pola u odnosu na istraživanja drugih autora u vezi sa zastupljenošću pola djece ometene u fizičkom i psihičkom razvoju, s tim da je kod ovog sindroma i u drugim istraživanjima veća zastupljenost muškog u odnosu na ženski pol. U odnosu na djecu svih kategorija ometenosti posmatranu u navedenom periodu ( 336 djece), muški pol je kod Sy Down bio više zastupljen. U svim kategorijama razvrstane djece muški pol je bio zastupljen sa 60,1 % a ženski sa 39,9%.
Djeca sa Sy Down se najčešće, prema pomenutom Pravilniku o razvrstavanju lica sa fizičkim i psihičkim smetnjama [6] razvrstavaju u sledeće tri kategorije ometenosti:

1. Lica sa mentalnom zaostalošću (po MKB – 10 označena od F70 do F99) su lica zaustavljenog ili nepotpunog mentalnog razvoja, koji se naročito karakteriše poremećajem onih spo-sobnosti i vještina koje se pojavljuju tokom razvojnog perioda i koje doprinose sveukupnom nivou inteligencije, kao što su kognitivne, govorne, motorne i socijalne sposobnosti. Može da se javi sa drugim ili bez drugih mentalnih ili tjelesnih poremećaja a intelektualni nivo izražava se IQ od 0–69 ova se lica razvrstavaju na kategoriju sa: lakom mentalnom zaostalošću kod kojih se IQ kreće od 50 do 69; umjerenom mentalnom zaostalošću sa IQ približno između 35 i 49; teže mentalno zaostala lica sa vrijednošću IQ između 20 i 34 i teško mentalno zaostala lica sa vrijednošću IQ ispod 20.
2. Lica sa kombinovanim smetnjama prema navedenom Pravilniku su ona kod kojih postoje dvije ili više smetnji predviđenih ovim Pravilnikom i ostalih smetnji u skladu sa MKB – 10, ili jedna ili više smetnji koje nisu predviđene ovim Pravilnikom ali njihovo istovremeno postojanje daje novi kvalitet ometenosti koji im onemogućuje vaspitanje, obrazovanje i osposobljavanje za život i rad pod redovnim uslovima, kao i samostalno funkcionisanje.
3. Lica sa drugim smetnjama u skladu sa MKB – 10, 1990. g. gdje se pod ovim pojmom podrazumjevaju sve ostale smetnje propisane MKB – 10, 1990.g. koje nisu obuhvaćene ovim Pravilnikom.

Najveći broj djece sa Sy Down razvrstan je u kategoriju psihičke zaostalosti (45,0 %), zatim kategoriju drugih smetnji po MKB 10, gdje je bilo 30,0 % djece. U kategoriji višestrukih smetnji bilo je 25,0 % uzorka. Kod 7 djece ispitivanog uzorka je registrovana ovisnost o tuđoj njezi i pomoći i nesposobnost za samostalan život.
Sva djeca ispitivanog uzorka imala su probleme mentalnog razvoja.Od toga je jedno bilo sa teškom, 6 sa umjerenom i 5 djece sa lakom mentalnom retardacijom. Ostatak uzorka (8 djece) nije imao definisan nivo mentalnog zaostajanja jer su bili u praćenju mentalnog razvoja. U grupu još nedefinisanog nivoa zaostajanja mentalnog razvoja najvećim dijelom su spadala djeca do 2 godine starosti. Za takvu djecu je planirano utvrditi mentalni nivo na ponovljenom razvrstavanju (rekategorizaciji). Zbog nedefinisanog nivoa zaostajanja mentalnog razvoja ova djeca nisu bila razvrstana u kategoriju psihičke, već u kategoriju drugih smetnji po MKB 10. Na ponovljenoj kategorizaciji na starijem uzrastu, kada bude određen nivo zaostajanja mentalnog razvoja, ova djeca će biti razvrstana u odgovarajuću kategoriju psihičke zaostalosti ili kategoriju višestrukih smetnji u zavisnosti od utvrđenog obima i stepena ometenosti.
Od 336 ukupno razvrstane djece svih kategorija posmatrane u navedenom periodu, u kategoriji psihičke zaostalosti je bilo 41,1%; u kategoriji višestrukih smetnji je bilo 24,1%; u kategoriji tjelesnog oštećenja je bilo 16,1%; u kategoriji oštećenog sluha 7,1%; u kategoriji drugih smetnji po MKB 10 je bilo 6,5%, u kategoriji oštećenog vida i kategoriji autizma je bilo po 3,27% cijelog uzorka; u kategoriji sa smetnjama glasa, govora i jezika je bilo 0,9% djece. Veliki dio djece sa govorno jezičkim teškoćama je imao kvalitet govora koji je mogao zadovoljiti minimum socijalne interakcije pa nisu razvrstana u kategoriju djece sa smetnjam glasa, govora i jezika. Djeca koja su imala teže oblike govorno jezičke ometenosti i nemogućnost socijalne komunikacije pored ove ometenosti, u pravilu su imala i ometenost definisanu nekom drugom kategorijom. Veći dio je razvrstavan u kategoriju višestrukih smetnji. Ukoliko je kvalitet govora bio takav da je zadovoljavao minimum socijalne interakcije, a ukoliko su imali druge smetnje ( mentalna retardacija, tjelesno oštećenje, autizam i dr.) razvrstavana su u neku od tih kategorija. Govorno jezički deficit te djece se tretirao kao pridružena smetnja osnovnom atributu ometenosti [7].
Sva djeca sa Sy Down ispitivanog uzorka imala su teškoće verbalne komunikacije, odnosno prisutne govorno jezičke teškoće. Uočava se značajno pri-sustvo težih govornih poremećaja. Skoro polovina uzorka ( 45,0 %) ima dijagnozu alalija. Pod alalijom se podrazumjeva stanje potpune nerazvijenosti govora i jezika djece koja imaju očuvan sluh, ali koja nisu u stanju da razumiju govornu poruku, zbog perceptivnih smetnji nastalih oštećenjem ili disfunkcijom centralnog nervnog sistema na nivou auditivnih reprezentatvnih kortikalnih oblasti . Pored senzorne postoji i motorni oblik alalije a u praksi su najčešća kombinovana oštećenja sa izraženijom jednom ili drugom formom alalije [8].
Nerazvijen govor i/ili jezik je bio zastupljen kod 7 djece (35,0%). Pod nerazvijenim govorom i/ili jezikom se podrazumjevaju stanja veće neusklađenosti govornog i/ili jezičkog razvoja djeteta sa hronološkim uzrastom. Ovakvo stanje karakteriše značajno prisustvo neuropsiholoških i lingvističkih deficita, nemogućnost izgovora velikog broja glasova, teškoća zapamćivanja riječi, prisutnom agramatizmu i opštoj nesposobnosti verbalnog izražavanja [8].
Dyslalia je bila zastupljena samo kod troje djece ( 15,0%) iako je ta dijagnoza u pravilu, najčešće zastupljena kao govorni poremećaj kod svih kategorija ometenosti psihičkog i fizičkog razvoja. Pod dislalijom se podrazumjeva nepravilan izgovor glasova. Djeca sa ovim sindromom ispoljavaju teškoće u zauzimanju odgovarajućeg položaja jezika pri brzim pokretima tokom govora, dok prevelik i zadebljao jezik utiče na oblikovanje dentalnih i palatalnih frikativa i njima bliskih afrikata a mogu biti oštećeni i alveolari. Najčešće su oštećeni glasovi s,z,š,ž,c,č,ć,dž,đ,r i rjeđe l. [3].
Eholalija je bila prisutna kod jednog djeteta (5,0%). Pod eholalijom se podrazumjeva ponavljanje govornog iskaza sagovornika, uz otežano razumjevanje smisla izgovorenog.
Djeca sa Sy Down, koja su prvi put pristupila kategorizaciji zbog usporenog razvoja su manje prosječne starosti (2,96 godine ) u odnosu na cijeli uzorak djece sa Sy Down. Ta su djeca imala odsustvo govorne komunikacije ( alaliju) kod 69,2 % kao i nerazvijen govor i/ili jezik kod 30,8% slučajeva. Niži nivo hronološkog uzrasta te djece kao i ometenost psihomotornog razvoja za posljedicu imaju odsustvo govorne komunikacije ili nedovoljno razvijen govor.
Djeca svih kategorija (336 djece), posmatrana u navedenom periodu, imala su teškoće govorno jezičkog razvoja u 64% slučajeva. Kod 36% djece takve teškoće nisu registrovane. Najzastupljenija dijagnoza u grupi djece koja je imala govorno jezičke teškoće bila je dislalija kod 36,4%, zatim slijedi nerazvijen govor i/ili jezik sa 20,1%, alalija sa 13,1%, razvojna afazija i/ili disfazija sa 10,7%, surdomutitas sa 8,4%, dizartrija sa 4,2%, eholalija sa 2,3%, bradilalija i stečena afazija i/ili disfazija sa po 1,4%, dislexia i disgrafija sa 0,9% i elektivni mutizam i rinolalija sa po 0,5% zastupljenosti [7].
Iz navedenog se vidi da su djeca sa Sy Down, i po obimu i po težini govorno jezičkih poremećaja, bila ugroženija u odnosu na djecu svih kategorija ometenosti razvoja.
Normalna dužina gestacije po ginekološko akušerskim i neonatološkim normativima je 37 – 40 gestacijskih nedjelja. Srednja vrijednost dužine gestacije ispitivanog uzorka djece sa Sy Down bila je 39,05 gestacijskih nedjelja. Van normalnih vrijednosti dužine gestacije rođeno je 22% djece sa Sy Down.
U svim kategorijama ispitivanog uzorka od 336 djece poznati su podaci o dužini gestacije za 277 ispitanika. Prosječna dužina gestacije za sve kategorije uzoraka je 38,67 gestacijskih nedjelja. Vrijednosti dužine gestacije cijelog uzorka koje su bile van okvira normalnih vrijednosti dužine gestacije prisutne su u 22,00% slučajeva kao i kod djece sa Sy Down.
Srednja vrijednost porođajne težine za 16 poznatih težina djece sa Sy Down je također ispod prosjeka u odnosu na neonatološke norme. Ona je iznosila 2969,37 g. Porođajne težine za 4 djeteta su bile nepoznate. Sa porođajnom težinom ispod 2550g rođeno je 25% uzorka, a sa porođajnom težinom manjom od 3050 g rođeno je 50% uzorka. Sa težinom preko 3500 grama rođeno je samo jedno dijete sa Sy Down.
U svim kategorijama razvrstane djece posmatranog perioda (336 djece) poznata je prosječna porođajna težina za 215 ispitanika i ona iznosi 3045,22 grama uz prisutnu veliku raspršenost vrijednosti porođajne težine. Raspon tih vrijednosti je čak 4485 grama. Van vrijednosti porođajne težine od 3000-3500 grama rođeno je 70,3 % djece. Od toga vrijednost preko 3600 grama cijelog uzorka ima 22,7% ispitanika, a preko 4000 grama ima oko 11 % djece uzorka [7].
Za razliku od porođajnih težina kod Sy Down preko 1/5 svih kategorija ometenosti ima porođajnu težinu iznad 3500 grama.
Srednja vrijednost porođajne dužine za 13 poznatih dužina djece sa Sy Down je 50,92 cm. Za 7 djece nisu bile poznate porođajne dužine. Sa porođajnom dužinom od 50 cm i manjom rođeno je 46,2% djece sa Sy Down. Ni jedno dijete nije imalo porođajnu dužinu veću od 54 cm.
Od 336 djece svih kategorija ometenosti poznate su vrijednosti porođajnih dužina za 143 djeteta. Porođajna dužina je u prosjeku bila 51,32 cm. Najmanja porođajna dužina bila je 39, a najveća 64 cm. Sa dužinom 50 cm i manjom bilo je 32,2% uzorka a preko 55 cm imalo je 9,1% djece svih kategorija uzorka. Manja porođajna dužina djece sa Sy Down u odnosu na druge kategorije ometenosti govori o sporijem i otežanom intrauterinom razvoju djece sa Sy Down, što će se odraziti na dalji razvoj ove djece.
Pod komplikacijama trudnoće podrazumjevaju stanja kao što su : prijeteći abortus, održavana trudnoća, infekcije i liječenje istih tokom trudnoće, krvarenje u trudnoći, intrauterina patnja ploda zbog raznih uzroka, eklampsija i preeklampsička stanja, izloženost izvorima jonizirajućeg zračenja, izlaganje izuzetno teškim psihofizičkim naporima majke sa reperkusijama na plod, teža oboljenja majke tokom trudnoće te sva druga stanja koja su mogla ugroziti normalan razvoj ploda.
Neke od komplikacija trudnoće su registrovane kod 5 djece (25%) sa Sy Down. Obzirom na to da je broj iznesenih trudnoća kod ovog sindroma značajno smanjen u odnosu na druge "normalne trudnoće" dobijeni podaci su u skladu sa činjenicom postojanja teškoća održanja trudnoća sa Sy Down.
Ako uporedimo ove podatke djece sa Sy Down, sa podacima 336 djece svih kategorija ometenosti gdje je registrovano 27,7 % djece rođene iz trudnoća praćenih komplikacijama, možemo zaključiti da su posmatrane vrijednosti približno slične u obe posmatrane grupe. U USA pojava djece sa Sy Down je 1 slučaj na 800 živorođenih. Oko 75% trudnoća sa trisomijom 21 para umire u embrionalnom ili fetalnom životu, oko 85% novorođenih preživi do 1 godine života [9]. Prikazani podaci govore o teškoćama održanja trudnoće djece sa Sy Down.
Istraživana su stanja komplikacija porođaja. Pod komplikacijama porođaja su se podrazumjevala stanja kao što su otežan, dugotrajan porođaj, prebrzo istiskivanje ploda, poprečni, odnosno karlični stav ploda, stav sa prednjačećom česti nogama, placenta previa, omotana pupčana vrpca oko vrata, porođaji završeni carskim rezom zbog nemogućnosti rađanja prirodnim putem, porođaji uz vakuum ekstrakciju ploda, niske vrijednosti Apgar skora novorođenčeta i druga stanja koja mogu da ugroze plod i na njega ostave manje ili veće posljedice. Svi navedeni uzroci dovode do povreda, nagnječenja, asfiksije, intrakranijalnih kravarenja, hipoksičko ishemijske encefalopatije i drugih stanja.
Neke od komplikacija porođaja registrovane su kod 9 djece (45,0% uzorka). Za 11 djece (55% uzorka) nisu registrovani komplikacije porođaja. U dosadašnjim istraživanjima i literaturi navode brojni podaci o značajnoj zastupljenosti mortaliteta u prvoj godini života ove djece a koje su posljedica prisustva srčanih mana i drugih patofizioloških poremećaja.
Obe komplikacije, i trudnoće i porođaja, bile su prisutne kod 4 djeteta ili 20,0 % uzorka.
U uzorku od 336 djece svih kategorija ometenosti posmatrane tokom navedenog perioda, podaci o prisustvu ili odsustvu komplikacija porođaja bili su prisutni za 302 djeteta ispitivanog uzorka od čega je 32,7 % imalo registrovanu neku od komplikacija porođaja. Za 34 djeteta ovog uzorka nije bilo podataka o ispitivanoj varijabli. Približno trećina ispitanika je imala komplikacije koje su predstavljale šansu za nastanak neke od razvojnih teškoća u zavisnosti od intenziteta i lokacije nastale povrede i posljedično neke od funkcija povređenog dijela [7]. Pojava prisustva komplikacija izraženija je kod djece sa Sy Down.
Prisustvo hemoragiae intracranialis (HIC ) nakon porođaja nije registrovano niti kod jednog djeteta sa Sy Down. Razloge za odsustvo HIC možemo naći u činjenici da je prosječna tjelesna težina uzorka bila 2969 g, što za posljedicu ima lakši porođaj u smislu lakšeg prolaza novorođenčeta kroz porođajni kanal uz umanjenu mogućnost nagnječenja glave.
U uzorku od 336 djece svih kategorija ometenosti posmatrane tokom navedenog perioda HIC je bila prisutna kod 15 slučajeva ili 4,5 % uzorka. Postoji vjerovatnoća da je taj broj i veći zbog neposjedo-vanja podataka za 82 djeteta, odnosno podaci o pojavi HIC su bili poznati za 254 djeteta. Zbog teškoća otkrivanja mikrokrvarenja intrakranijalno kod novorođenčadi, koja prođu neprimjećeno a mogu da ostave neke od posljedica, postoji mogućnost da je ova pojava bila i zastupljenija. Značajno prisustvo HIC u svim kategorijama ometenosti djelimično možemo povezati sa činjenicom da je u ispitivanoj grupi bilo prisutno 11% djece porođajne težine veće od 4000 grama i prisustvu teškoća rađanja novorođenčadi veće tjelesne mase.
Pojava hipoksičko ishemijske encefalopatije (HIE) nastale kao posljedica neke od porođajnih komplikacija ili nespremnosti respiratornog, kardiovaskularnog i drugih sistema da zbog nezrelosti samostalno obavlja funkciju u ekstrauterinoj sredini bila je prisutna kod trećine uzorka. Kod 7 djece (35% uzorka) registrovano je prisustvo hipoksijsko ishemijske encefalopatije koja ima veze sa sporijom maturacijom, otežanim funkcionisanjem organa i sistema koji nisu u potpunosti spremni za funkcionisanje u ekstrauterinim uslovima.
Ako uporedimo dobijene podatke sa uzorkom od 336 djece svih kategorija ometenosti posmatrane tokom navedenog perioda gdje je HIE bila prisutna kod 88 djece ili 26,2 % ispitivanog uzorka uočavamo da ova pojava više zastupljena kod djece sa Sy Down. Za 197 djece svih kategorija uzorka se ne vidi da je bilo takvih pojava. Za 51 dijete podaci o toj pojavi su nedostajali, što povećava mogućnost da u tom broju ima jedan dio djece sa prisutnom HIE na porođaju [7].
Sporija maturacija djece sa Sy Down uz prisutne komplikacije izazvane HIE otežava mogućnost normalnog psihomotornog razvoja a u sklopu toga i govorno jezičkog razvoja.


ZAKLJUČAK

Prosječna starost djece sa Sy Down koja se prvi put razvrstavaju je manja od prosjeka starosti djece ometenog razvoja svih kategorija i na nivou je ranog djetinjstva. U istraživanom uzorku veća je zastupljenost muškog u odnosu na ženski pol (1,85:1,0).
Sva djeca ispitivanog uzorka imala su teškoće mentalnog razvoja ali su zbog drugih pridruženih vrsta ometenosti i nedefinisanog nivoa mentalnog nivoa u prve dvije godine života razvrstana u nekoliko kategorija.
U uzorku djece sa Sy Down prisutne su izraženije teškoće govorno jezičke komunikacije u odnosu na druge kategorije razvojne ometenosti.
Genetske karakteristike djece sa Sy Down uticale su na pojavu učestalih komplikacija trudnoće i porođaja, a kod dijela uzorka bile su prisutne obe komplikacije
Nije bilo registrovane pojave intrakranijalnog krvarenja pri porođaju, ali su zabilježene hipoksijsko ishemijske komplikacije tokom i nakon porođaja.
Genetske karakteristike djece istraživanog uzorka uticale su na smanjenje vrijednosti prosječne dužine gestacije, prosječne porođajne težine i dužine.

LITERATURA

1. Colleen Jackson-Cook, PhD Department of Human Genetics Virginia Commonwealth University, (2010): Mosaic Down Syndrome on the WEB, 2.7.2010.GOD.,www. International Mosaic Down Syndrome Association Information
2. WebMD Medical Reference from Health wise WebMD Medical Reference of Health wise,(2009): Down Syndrome - Topic Overview, August 04, 2009
3. Golubović Slavica(2004): Gnoseogena patologija verbalne komunikacije,Savez defektologa Zajednice Srbije i Crne Gore, Beograd 2004.god.
4. Božinović D., Božinović N., Mladenović I., (2005): New born children frequency with by L. Dawn syndrome Glasnik Antropološkog društva Jugoslavije, 2005, iss. 40,str. 181-186.
5. Božinović D., Mladenović I., Božinović N., (2006): Učestalost rađanja dece sa kongenitalnim anomalijama u porodilištu Prokuplje, Glasnik Antropološkog društva Jugoslavije, 2006, iss. 41, pp. 465-470.
6. Službeni glasnik Republike Srpske (2003): Pravilnik o razvrstavanju lica sa smetnjama u fizičkom i psihičkom razvoju br. 115/03.
7. Savić Goran, (2010): Uticaj rizikofaktora na pojavu govorno – jezičkih poremećaja, Magistarska teza, Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju, Beograd 2010.god.
8. Golubović Slavica, (1998): Klinička logopedija II,Univerzitet u Beogradu, 1998.god.
9. Harold Chen,MD,MS,FAAP,FACMG,Professor,Departments of Pediatrics, Obstetrics and Gynecology, and Pathology, Director of Genetic Laboratory Services, Louisiana State University Medical Center,(2010): Down Syndrome, www.medscape, 22.mart 2010.