| |
|
|
I
Zdravstvena zaštita stanovništva Banata potiče od pre dva veka. U
vreme turske okupacije zdravstvena zaštita nije bila razvijena, te
je dominiralo nadrilekarstvo, vračare i narodni lekari. Podaci o
začetku zdravstvene službe i njenom razvoju na području današnjeg
Banata, pa sam tim i Zrenja-nina, veoma su oskudni, naročito kada je
u pitanju zdravstvena zaštita dece.
Najteži problem stanovništva ovog kraja pred-stavljao je podvodan
teren, s nestalnim tokovima reka, močvarama i ritovima. Stoga je
razumljivo što su ove okolnosti donosile i odgovarajuću patologiju,
koja se manje-više održavala i do današnjih dana: oboljenja disajnih
organa, alergijske bolesti, crevna oboljenja (usled loše vode za
piće ) i drugo.
Značajnu prekretnicu u unapređenju zdravstvenog stanja stanovnika
ovog kraja predstavljaju radovi na regulaciji rečnih korita i
uklanjanju močvara, čime su sprečene poplave, obezbeđena je plovnost
reka i stvoreni su bitni uslovi za bolje zdravstvene prilike
stanovništva. Hidromeliracioni radovi zapravo traju oko 200 godina,
tako da kanal Dunav-Tisa-Dunav predstavlja savremenu kariku u nizu.
II
Za očuvanje zdravlja stanovništva u Temišvaru se nalazio
kamelarni medikus za ceo Banat, pod njim su bili hirurzi-felčeri, a
najviši lekar ordinarij Torontalske županije bio je Matija Roka.
Prva bolnica prema raspoloživim podacima u tadašnjem Velikom
Bečkereku osnovana je 1769. godine (slika 1) sa kapaciteteom od šest
bolesničkih postelja, felčerskog tipa i obima, u današnjoj
Subotićevoj ulici. Prvi lekari i hirurzi u našem gradu bili su:
Tobijas Hajm i Franciskus Frank.
Prva apoteka u gradu osnovana je 1784. godine i bila primarni
snabdevač lekovima celog grada, okoline pa i same bolnice.
Bolnica je do 1890. godine postojala kao gradska ustanova, a onda
prelazi pod upravu Torontalske županije. Županijska skupština 1892.
godine donosi odluku da u Velikom Bečkereku, sedištu županije,
izgradi novu veliku bolnicu, pošto tadašnji kapacitet ne zadovoljava
tadašnje potrebe stanovništva.
Nova Bolnica građena po paviljonskom tipu, sa kapacitetom od 100
bolesničkih postelja, počinje sa radom 1895. godine, u sadašnjoj
ulici dr Vase Savića (Slika 2). Postojalo je Hirurško, Očno,
Interno, Zarazno, Kožno-venerično i Porodiljsko odeljenje. Podataka
o posebnom smeštaju bolesne dece nema, a zdravstvena zaštita dece u
vreme ot-varanja bolnice sprovodila se na svim odeljenjima.
Statistika o kretanju bolesnika, u prvim godinama funkcionisanja
nove bolnice pa sve do 1919. godine, ne pokazuje naročitu
privlačnost za bolesnike, iako se dijagnostika i terapija u bolnici
nije bitno razlikovala od okolnosti koje su postojale u privatnim
ordinacijama.
Lekari nisu bili specijalisti, osim okuliste, sestre su bile
priučene, injekcija nije bilo kao ni apotekara, a lekovi su
nabavljani iz gradskih privatnih apoteka. Hirurške intervencije bile
su skromne, a protokoli operacija sačuvani su tek od 1916. godine.
III
Izvestan uvid u zdravstvene prilike tog doba pružaju pretežno
izveštaji glavnog gradskog lekara, za period od 1877-1886. godine,
kada je Veliki Bečkerek imao oko 20.000 stanovnika. Mnogi su umirali
bez lečenja kod lekara, tako je 1891. godine umrlo bez lekarskog
pregleda: dece do 7 godina od 296 bolesnih 221 dete je umrlo, što
iznosi 74,2% i odraslih od 336 bolesnih, umrlo je 128, što iznosi
37,8%.
Vlast je preduzimala mere kažnjavanja protiv onih koji nisu tražili
pomoć lekara, međutim kasniji podaci o smrtnosti ne ukazuju da su te
mere kažnjavanja imale značajniji uticaj na pad opšte smrtnosti,
iako je procenat umrlih bez lekarske pomoći ubrzo snižen. Sve do
1919. godine nema podataka kako su se u bolnici lečila deca.
Zdravstvena zaštita dece u vreme otvaranja bolnice sprovodila se na
svim odeljenjima, a u gradu je isključivo funkcionisala u delokrugu
vanbolničkih ustanova, u periodu između dva svetska rata.
IV
Državni Dečiji dispanzer za odojčad, sa dečijim obdaništem,
počinje sa radom 1920. godine, pod rukovodstvom dr Jovana Stajića.
Dnevno je u ob-daništu boravilo 30 do 35 dece iz radničkih porodica.
Državna Školska Poliklinika počinje sa radom aprila 1925. godine,
smeštena u prostorijama gradskog fizikata, pod upravom dr Đorđa
Faraga, kada dolazi i pedijatar dr Vlastimir Ivković, koji podiže
stručni nivo rada u dispanzeru. Za sledećih pet godina rada u
dispanzeru je bilo 14.349 prvih i ponovnih pregleda i 27.334
konsultacija. Za to vreme dispanzerska sestra obavila je 1266 kućnih
poseta zdrave i bolesne odojčadi. Održana su i popularna predavanja
i izložba “MATI I DETE“. Rezultat takvog rada bilo je smanjenje
smrtnosti odojčadi narednih godina. U to vreme poliklinika je imala
dva stalna lekara-pedijatra: dr Đorđe Farago i dr Tatjana Vukanović,
a sarađivao je i stalni zubni lekar. Vršeni su sistematski i drugi
pregledi školske dece, te je za pet godina pregledano 12.800 dece.
V
Dom narodnog zdravlja osnovan je 1930. godine, u ulici Princa
Đorđa, a delokrug se protezao na celo područje Banata, pri kojem su
funkcionisala i oba dispanzera. Ustanova je imala za cilj suzbijanje
zaraznih bolesti, a sastojala se iz: Školske poliklinike,
Kožno-venerične ambulante, Bakteriološke stanice, Pasterovog
odeljenja i Dečijeg dispanzera.
Rad u Dečijem dispanzeru odvijao se na sledeći način: pre podne se
obavljao rad sa bolesnom decom, a dva puta nedeljno, po podne
obavljano je savetovanje za majke zdrave odojčadi. Od 1936. godine
radi pored stalnog i jedan honorarni lekar, angažovana je i jedna
dobrovoljna bolničarka. Pored redovnog rada, održavaju se predavanja
i tečajevi, broj pregledane dece raste, te se produžava radno vreme.
Smrtnost odojčadi i male dece u periodu od 1919-1943. godine se
smanjuje, iako je broj živorođene dece u tom periodu u opadanju.
Natalitet je upadljivo opao nastupanjem privredne krize 1929. godine
i najniži je u periodu 1934-1938. godine, u doba najmanjih radničkih
zarada, okupacije i za vreme II svetskog rata.
VI
U Bolnici se na Internom odeljenju u prizemlju 1938. godine
otvara Odsek za dečije bolesti sa pedijatrom dr Vukomanom Šoškićem,
kao šefom, koji je na tom mestu ostao do rata 1941. godine, iz kojeg
se nije ni vratio. Stacionarno lečenje dece do te godine, kao i
ranijih godina obavljano je na raznim odeljenjima bolnice. Odeljenje
je imalo jednu bolesničku sobu sa 14 postelja, za smeštaj dece
različitog uzrasta.
Slika 1. Zgrada prve bolnice 1769. godine.
Slika 2. Zgrada nove bolnice iz 1895 godine “Hirurško odeljenje”
Za vreme okupacije ovaj odsek vodio je Nemac dr Gimpel, a drugi
podaci iz tog perioda nisu poznati.
U toku II svetskog rata zdravstvena zaštita dece na ovom području
imala je materijalnih i kadrovskih problema. Obim dotadašnje
zdravstvene zaštite bitno se smanjio, a u okolnim selima zdravstvena
zaštita dece svedena je na minimum ili čak nije ni postojala.
Nakon oslobođenja 1944. godine otvara se Oblasna dečija bolnica
(slika 3) kao zasebna ustanova, sa 100 bolesničkih postelja, jer je
u Banatu bio veliki broj dece, pretežno ratne siročadi iz drugih
krajeva, često vrlo lošeg zdravstvenog stanja, pa kapacitet od 14
postelja u bolnici na Internom odeljenju nije bio dovoljan za svu
decu kojoj je bilo potrebno stacionarno lečenje.
Bolnica se smešta u zgradu bivšeg sanatorijuma dr Klajića u ulici
Rajsa broj 4 (sadašnja Plućna bolnica), poseduje Rendgen aparat,
laboratoriju i apoteku. Upravnik bolnice i jedini lekar bio je dr
Dragomir Žegarac, koji je radio „ambulantno i bolnički“. U ovoj
bolnici godišnje je lečeno oko 3000 dece.
Dečija bolnica se 1946. godine preseljava u adaptiranu zgradu u
ulici Narodne omladine broj 16, a februara iste godine osniva se i
posebno Dečije zarazno odeljenje, odvojeno od Dečije bolnice, sa
kapacitetom od 40 postelja, smešteno u stambenoj zgradi u
Gundulićevoj ulici broj 6, pod ruko-vodstvom dr Veljka Popova.
Slika 3. Zgrada oblasne dečje bolnice iz 1944. godine.
Obe Dečije bolnice prestaju sa radom 1947. godine, kada se smanjuje
masovnost dečijih zaraznih bolesti, te se mali bolesnici dalje leče
u Opštoj bolnici na zaraznom odeljenju.
VII
U krugu sadašnje bolnice otvara se Dečije odeljenje 1947. godine,
u adaptiranoj zgradi očnog odeljenja (Slika 4), sa kapacitetom od 52
postelje i 15 postelja za majke dojilje, sa boksevima i mlečnom kuhinjom.
Na odeljenju rade pedijatri: dr Dragomir Žegarac, dr Miroslav Vrška
i primarijus dr Branko Sečujac. Sa radom počinje laboratorija i
rendgen kabinet, uvodi se metoda elektrokardiografije.
Nova zasebna zgrada Dečijeg odeljenja, sa dva sprata uz savremene
uslove boravka, nege i lečenja dece uz rad subspecijalističkih
službi počinje sa radom 1973. godine u krugu sadašnje bolnice, sa
kapaciteom od 80 postelja za decu i majke pratilje.
VIII
Srednjobanatski upravni okrug sa 221.253 stanovnika, sa
teritorijalnom površinom od 3254 km² nalazi se u Severoistočnom delu
Srbije, u AP Voj-vodini, sa sedištem okruga u Zrenjaninu, najvećim
gradom u Banatu, trećem po veličini u Vojvodini posle Novog Sada i
Subotice. Jedan od starih na-ziva grada bio je Veliki Bečkerek. Broj
stanovnika u široj gradskoj oblasti (opštini) prema popisu iz 2002.
godine iznosio je 132.051 stanovnika.
Danas, zdravstvena zaštita dece u Srednjobanatskom okrugu
funkcioniše na primarnom nivou u pet Domova zdravlja u čijem je
sastavu služba za zdravstvenu zaštitu dece i omladine: dr „Boško
Vrebalov“ – Zrenjanin (koji je najvećeg kapaciteta i po broju
pruženih usluga), Žitište, Sečanj, Srpska Crnja i Novi Bečej, i po
sekundarnom nivou (Opšte bolnica dr „Đorđe Joanović“- Zrenjanin) u
čijem je sastavu dečije odeljenje i pruža usluge svoj deci na
teritoriji Srednjobanatskog okruga kao jedina regionalna opšta
bolnica.
U okviru Doma zdravlja postoji dečiji i školski dispanzer (sa
preventivom i kurativom, Razvojnim savetovalištem i Savetovalištem
za mlade). Za zdravlje dece brinu 18 specijalista-pedijatara, uz
prateće službe neophodne za dijagnostiku i lečenje dece na primarnom
nivou zdravstvene zaštite. U kartoteci postoji preko 22.000
zdravstvenih kartona predškolske i školske dece, i većina njih ima
svog izabranog pedijatra.
Dečije odeljenje ima odsek za odojče i malo dete (0-3 god.) i odsek
za predškolsko i školsko dete (3-15 god.), a na odeljenju radi 10
specijalista-pedijatara i 5 subspecijalista uz savremenu opremu za
dijagnostiku i lečenje obolele dece na sekundarnom nivou zdravstvene
zaštite.
Slika 4. Zgrada dečje bolnice iz 1947. godine
IX
Na osnovu svega napisanog (i pored nepotpune arhivske građe),
razvoj zdravstvene službe u gradu na Begeju i teritoriji srednjeg
Banata, ukazuje na trnovit put koji je trebalo savladati kako bismo
danas imali brojan i visoko stručan lekarski kadar, opremljene
zdravstvene ustanove, koje su u službi i na raspolaganju „malim i
velikim“ pacijentima.
I, na kraju, može se zaključiti, da su prve zdravstvene ustanove
bile preteče današnjim ambulantama i bolnicama, za kojima potreba
nikad ne prestaje.
|
|
|
|
