| |
|
|
Stevan Aleksić
Autoportret u kafani, 1901.
Ulje na platnu
Galerija matice srpske
Stevan Aleksić je jedan od značajnijih srpskih slikara s kraja 19. i
početka 20. veka. Poreklom iz slikarske porodice, gde su i deda i
otac bili uspešni slikari, Stevan Aleksić imao je retku privilegiju
da prve časove slikanja dobije upravo od oca. Kasnije je svoje
umetničke vidike, znanja i sposobnosti proširio na Minhenskoj
akademiji čiji se uticaji mogu pratiti u celokupnom slikarevom
opusu.
Veći deo svog života Aleksić je proveo u Modošu (danas Jaša Tomić),
malom pograničnom mestu u Vojvodini što je u velikoj meri uticalo na
njegovo slikarstvo, ali i na status u društvu i umetničkim
krugovima. Budući da je živeo u maloj sredini, bez mnogo dodira sa
Beogradom, koji je u to vreme bio center modernih tokova i novih
umetničkih tendencija, Stevan Aleksić je stvarao u maniru kojim je
dobro vladao i koji je dobro poznavao. Njegov rad naišao je na
kritike kod njegovih kolega umetnika koji su uveliko prihvatili
modernizam koji je preplavio Evropu početkom 20. veka. Smatran je
marginalcem i umetnikom anahronog izraza, ali kada se njegovo
slikarstvo stavi u odgovarajući prostorni kontekst i posmatra sa
aspekta poetike slikarstva Minhenske škole, stvaralaštvo Stevana
Aleksića može se sagledati u maniru u kome je nastalo i razumeti
njegova poruka.
|
 |
Pored ikonostasa i zidnih slika u preko 20 crkava,
štafelajno slikarstvo zauzima veliko i značajno mesto u Aleksićevom
opusu. Teme iz života često su se nalazile na platnima ovog slikara,
a kafana je svakako bila jedna od omiljenih tema slikara u to vreme.
Slika Veseli Banaćani, po kojoj je Aleksić i najpoznatiji,
posmatraču prenosi deo atmosfere lokalne kafane i okružuje ga
pijanim gostima. Aleksić je umeo i sebe da smesti u ovaj, u to
vreme, veoma popularni ambijent, pa tako još s početka sve karijere
stvara sliku Autoportret u kafani (1901) gde prikazuje sebe sa čašom
u ruci, flašom vina na stolu, vedrog i nasmejanog, dok, tik uz
njega, stoji smrt u vidu kostura i svira violinu, takođe, smejući
se, naizgled, zajedno sa umetnikom. Kostur koji svira violinu dobro
je poznat simbol smrti koja svakog od nas strpljivo čeka i mi nismo
svesni koliko smo joj blizu ili od nje daleko. |
Stevan Aleksić je jedan od prvih umetnika koji je u
srpsko slikarstvo uveo simbolizam, koji se u evropskom slikarstvu
javio krajem 19. veka, kao reakcija na akademski realizam i
komercijalizaciju umetnosti.
Kao fromirani umetnički fenomen, simbolizam je bio prisutan i na
minhenskoj umetničkoj sceni gde su se formirali pojedini srpski
slikari, a među njima i Stevan Aleksić. U njegovom simbolizmu istaknuto mesto zauzimaju
autoportreti na kojima je pratio svoj lik, od najranije mladosti, pa
do godina pred smrt. Na njima se mogu čitati promene lika,
raspoloženja i odevanja, kao i razvoj samog slikarstva.
Autoportret u kafani iz 1901. godine umetnik stvara kao jedinstven
podsetnik o sopstvenoj smrtnosti. Ipak, kakva je veza, i da li
uopšte ona postoji između smrti i kafane, ostaje na nama da sami
zaključimo.
Ada Vlajić, istoričar umetnosti |
|
|
|
