XXXI Timočki medicinski dani
Zaječar, 18-19. maj 2012.

Radovi - Zbornik sažetaka

Plenarna predavanja
- usmena predavanja
 

• ADOLESCENCIJA: OD KREATIVNOSTI DO (AUTO)DESTRUKTIVNOSTI
  Prim.dr sc.med. Vojislav Ćurčić
• ZNAČAJ EDUKACIJE ZDRAVSTVENIH RADNIKA IZ OBLASTI HIV INFEKCIJE
  Prof. dr Biljana Kocić, Prof. dr Branislav Petrović
• PROTEJSKA PRIRODA INFEKTIVNIH BOLESTI
  Prof. dr Miodrag Vrbić
• SAVREMENA POSTAVKA MEDICINSKIH ISTRAŽIVANJA
  Prof. dr Tatjana Ille
• BAKTERIJSKE INFEKCIJE GENITALIJA KAO POTENCIJALNI UZROK PREVREMENIH POROĐAJA
  Prof. dr Mirjana Bogavac
• UTICAJ FAKTORA SPOLJNE SREDINE NA RAZVOJ RESPIRATORNIH PROBLEMA KOD DECE (SINPHONIE PROJEKAT U SRBIJI)
  Zorica Živković, Sofija Cerović, Jasmina Jocić-Stojanović, Milena Jovašević-Stojanović
• DECA UKLJUČENA U ŽIVOT I/ILI RAD NA ULICI
  Prof. emeritus Nevenka Rončević, Doc. dr Aleksadra Stojadinović, Daliborka Batrnek-Antonić
• MENTALNO ZDRAVLJE MLADIH
  Doc. dr Aleksandra Stojadinović, Prof. emeritus Nevenka Rončević

1. Marcelli D., Braconnier A. Adolescence et psychopathologie, 6 ed, Ervsevier Masson, Paris, 2007
2. Perelberg R.J. Psychoanalytic Understanding of Violence and Suicide. Routlage, London and New York, 1999
3. Ćurčić V. Depresivnost i samoubilaštvo mladih – od prepoznavanja do lečenja, 3. Simpozijum neurologije i psihijatrije razvojnog doba, Zbormik radova, Klinika za neurologiju i psihijatrijuza za decu i omladinu, Beograd, 2004; 26-31.
4. Svetska zdravstvena organizacija. Izveštaj o svetskom zdravlju 2001 – Mentalno zdravlje : novo razumevanje, nova nada, Institut za mentalno zdravlje, Beograd, 2003; 36-39
5. V. Ćurčić: Nepodnošljiva lakoća (samo)uništavanja u adolescenciji, U:V. Ćurčić: Detruktivnost i autodestruktivnost mladih, IP Žarko Albulj, Beograd, 2010, 29-39

ZNAČAJ EDUKACIJE ZDRAVSTVENIH RADNIKA IZ OBLASTI HIV INFEKCIJE
Prof. dr Biljana Kocić, Prof. dr Branislav Petrović
UNIVERZITET U NIŠU, MEDICINSKI FAKULTET, INSTITUT ZA JAVNO ZDRAVLJE NIŠ

Od kada su 1981. godine prvi put u svetu, a svega tri godine kasnije i u našoj zemlji registrovani prvi slučajevi HIV infekcija, pa sve do danas, one predstavljaju jedan od najaktuelnijih zdravstvenih problema. Savremena medicina uspela je za kratko vreme da utvrdi i izoluje uzročnika novog oboljenja, da započne primenu brojnih efikasnih lekova, da značajno očuva dužinu i kvalitet života inficiranih, ali i da postigne rezultate u redukciji stigmatizacije i diskriminacije osoba zaraženih HIV-om, posebno u zdravstvnim ustanovama. Od brojnih mera koje se preduzimaju, kao što je edukacija zdravstvenih radnika, pooštravanje opštih mera prevencije, kontrola krvnoprenosivih infekcija, promocija dobrovoljnog poverljivog savetovanja i testiranja na HIV i druge polno prenosive infekcije i drugo, očekuje se postizanje pozitivne promene ponašanja većine zdravstvenih radnika prema osobama koje žive sa HIV-om, eliminisanja straha, kao i sticanje znanja i veština neophodnih za adekvatan i profesionalan odgovor na potrebe osoba koje imaju HIV infekciju. S obzirom na činjenicu, da će se većina zdravstvenih radnika ipak, u nekom momentu sresti sa HIV inficiranim i obolelim licima, i uključiti se u brigu o njima, planirana, kontinuirana i sistematska edukacija zdravstvenih radnika iz različitih oblasti HIV infekcije nameće se kao imperativ i za naredni period. Sadržaj zdravstvenovaspitnog rada podrazumeva brojne teme kao što su na primer, epidemiologija, dijagnostika, prirodni tok i terapija HIV infekcije, oportunističke infekcije i tumori, poverljivo savetovanje, preventivne i protivepidemijske mere, postekspoziciona profilaksa, prevencija transmisije infekcije sa majke na dete i pedijatrijski AIDS, vulnerabilne grupe, diskriminaciija i stigmatizacija, psihijatrijski i psihološki aspekti HIV infekcije i drugo. Edukacijom zdravstvenih radnika kao zdravstvenih edukatora dece, omladine i ostalog stanovništva kao i drugih zdravstvenih radnika, značajno se utiče na jačanje kapaciteta i adekvatan odgovor zdravstvene službe i opšte populacije na HIV epidemiju.

PROTEJSKA PRIRODA INFEKTIVNIH BOLESTI
Prof. dr Miodrag Vrbić
KLINIČKI CENTAR NIŠ, KLINIKA ZA INFEKTIVNE BOLESTI

U infektologiji, više nego bilo gde drugde u medicini, svedoci smo promenljivosti - nestalnosti patologije. Uslovljene ubrzanim društvenim napretkom i razvojem same medicine, ove izmene odnosa čoveka i njegovog mikrobnog okruženja posebno su dinamične poslednjih decenija. Predstavljene su opštim padom morbiditeta i porastom mortaliteta infektivnih bolesti, sa sve ređom pojavom prepoznatljivih - tradicionalnih entitete i sve češćim teškim infekcijama kompleksne kliničke prezentacije.
Generalno, evolucija našeg odnosa sa mikrookruženjem je karakterisana prevladavanjem infekcija mikrobnim agensima koji su našli uslovni kompromis sa svojim domaćinom. Svakako najilustrativniji primer je infekcija virusom humane imunodeficijencije (HIV), kojom su potenciranE sve aktuelne teme infektologije: imunosupresija, oportunističke infekcije, razvoj mikrobne rezistencije, učestalija pojava novih infektivnih oboljenja i infekcijama indukovanih drugih oboljenja...
Danas najznačajniji, nedovoljno afirmisan, aspekt HIV infekcije su izuzetna dostignuća u mogućnostima njenog tretmana i praćenja. Međutim, i pored izmenjene slike oboljenja, od ultimativno fatalne bolesti do hroničnog stanja, neka pitanja još uvek ostaju otvorena: i dalje nema izlečenja (terapija je doživotna), tretman je povezan sa ozbiljnim neželjenim efektima, adherencija je kritična za postizanje uspeha, prisutna je rastuća virusna rezistencija u tretiranih i novo-inficiranih pacijenata.

SAVREMENA POSTAVKA MEDICINSKIH ISTRAŽIVANJA
Prof. dr Tatjana Ille
MEDICINSKI FAKULTET BEOGRAD

UVOD: medicinska istraživanja danas zahtevaju i određenu savremenu metodologiju naučno-istraživackog rada i pristupa kako samom postupku definisanja studuje, tako i deskripcije i analize podataka.
CILJ RADA: da se definiše korak po korak u postavljanju studije; da de definiše tip studije i u skladu sa tim metodologija rada; da se uoči da algoritam postupaka koji predhode donošenju medicinskog zaključka na osnovu neke studije može biti različcit a u skladu sa naučno priznatom metodologijom
REZULTATI: predočeni su različiti algoritmi istraživačkih postupaka u skladu sa tipom studije i za svaku je predočen postupak statističko-analitičkih metoda kojima dobijene podatke analiziramo i iz njih dobijamo generalizovane zaključke.
ZAKLJUČAK: savremena medicinska i zdravstvena istraživanja imaju svoje jasno definisane korake postupaka koji prate savremene trendove dobijanja rezultata studija kao i njihove prezentacije i publikacije.

BAKTERIJSKE INFEKCIJE GENITALIJA KAO POTENCIJALNI UZROK PREVREMENIH POROĐAJA
Prof. dr Mirjana Bogavac
MEDICINSKI FAKULTET, KLINIČKI CENTAR VOJVODINE, KLINIKA ZA GINEKOLOGIJU I AKUŠERSTVO, NOVI SAD

UVOD: Prevremeni porođaj je vodeći problem moderne obstetricije u celom svetu. Rezultat je kompleksa mehanizama koji imaju za krajnji rezultat rađanje prematurusa sa rizikom za visoki morbiditet i mortalitet, koji je prisutan kako u nerazvijenim, tako i u visoko razvijenim zemljama sveta. Incidenca preterminskih porođaja u svetu je između 6 i 10% a u našoj zemlji oko 8%. Kako je etiologija, preterminskih porođaja nepotpuno jasna, ispitivanje faktora rizika, njihovog značaja i međusobnog odnosa, od neprocenjive je važnosti za perinatologiju danas.
Pored već poznatih činilaca rizika za prevremeni porođaj, poslednjih godina je posebna pažnja usmerena na istraživanje novih – genetskih faktora a posebno uloge infekcije i njenog mesta u nastanku preterminskog prsnuća plodovih ovojaka i prevremenog porođaja.
Predikcija i prevencija prematuriteta predstavlja veliki izazov i zato bi bilo veoma važno da se u svakodnevnu praksu uvedu markeri koji bi pomogli u prepoznavanju ovih trudnica.
Među markerima koji bi mogli da ukažu na prisustvo infekcije u trudnoći i omoguće rano i pravovremeno postavljanje dijagnoze i primenu terapije je i C reaktivni protein (CRP). CRP je senzitivni marker sistemske infekcije. Brzi rast vrednosti CRP-a u inflamaciji može da posluži kao dobar i rani pokazatelj infekcije, posebno u trudnoći kao i egzacerbacije procesa kod inflamatornih stanja.
Jedan od markera prevremenog porođaja je insulinu sličan faktor rasta (Engl.insulin-like growth factor– IGFBP) čije ispitivanje iz uzorka uzetog brisom grlića materice može biti koristan dijagnostički marker prevremenog porođaja i preterminskog prsnuća plodovih ovojaka.
CILJ RADA: da se ispitaju potencijalni bakterijski uzročnici prevremenog porođaja u odnosu na porođaje u terminu i da se ukaže na značaj bakterijske genitalne infekcije kao potencijalnog uzroka prevrmenih porođaja kao i na mogućnost primene markera u dijagnozi infekcije u trudnoći i prevremenom porođaju.
MATERIJAL I METOD RADA: Istraživanje je sprovedeno kod pacijentkinja, hospitalizovanih u Kliničkom centru Vojvodine na Klinici za ginekologiju i akušerstvo u Novom Sadu, kod kojih je porođaj završen prevremeno – ispitivana grupa, odnosno u terminu – kontrolna grupa. Ispitivanje je obuhvatilo 88 pacijentkinja porođenih pre termina (24 do 37 NG), odnosno, 98 porodilja kod kojih je porođaj nastupio u terminu, nakon 37 do 42 NG. Bakteriološka dijagnoza je postavljena mikroskopiranjem i kultivisanjem uzetog materijala iz direktnog preparata bojenog po Grammu.
Test za određivanje C-reaktivnog proteina je baziran na imunohistohemijskoj reakciji između CRP-a i antitela na CRP, povezanih za lateks partikule.Porast CRP koncentracije ≥ 6mg/l ukazuje na vidljivu aglutinaciju lateks partikula, odnosno pozitivan nalaz.
Actim PROM test, Medix Biochemica, Kauniainen, Finland se zasniva na određivanju koncentracije phIGFBP-1 u cervikovaginalnom sekretu ispitivanih trudnica imunohromatografskom metodom sa monoklonalnim antitelima 6 303 koji vezuju phIGFBP-1.
REZULTATI I DISKUSIJA: Bakterijsku infekciju urogenitalnog trakta je imalo 21 (40%) ispitanica prevremeno porođenih a 7 (11.1%) porođenih na vreme. Utvrđeno je signifikantno (p<0.001), veće prisustvo bakterijske infekcije u grupi preterminskih porođaja u odnosu na terminske. Ispitivanjem prisustva bakterija u grliću, konstatuje se statistički značajno veće (p<0.01) prisustvo bakterija u cerviksu, trudnica, porođenih pre termina. Kod ovih trudnica su izolovane bakterije: Streptococcus agalactiae kod 2 (3.8%), Enterococcus 7 (13.2%), Staphylococcus sp. 4 (7.5%), Escherichia coli 4 (7.5%), Streptococcus viridans 1 (1.9%) i Proteus mirabilis kod 1 (1.9%). U kontrolnoj grupi trudnica su u cerviksu dijagnostikovane bakterije: Streptococcus agalactiae kod 1 (1.6%), Staphylococcus epiderm. 1 (1.6%), Klebsiella pneumonaie 1 (1.6%) i Streptococcus viridans kod 1 (1.6%).S obzirom da ascendentna infekcija iz urogenitalnog trakta trudnice može imati za posledicu i infekciju zaštitnih i funkcionalnih elemenata ploda, shodno tome, sprovedena su bakteriološka ispitivanja kotiledona, plodovih ovojaka i plodove vode. Statistička analiza je ukazala na signifikantno veće (p<0.01) prisustvo bakterija u grupi pretermiskih porođaja u odnosu na terminske.
CRP je bio pozitivan kod 34,3% trudnica kod kojih je nastupio prevremeni porođaj i kod 28,6% kod kojih je porođaj usledio u terminu.
Rezultati ispitivanja ukazuju da je 93,75% trudnica koje su se porodile pre termina i kod kojih je postojala sumnja na prsnuće plodovih ovojaka (ispitivana grupa) imalo pozitivan ActimPROM test u cervikalnom mukusu. Ovi rezultati ukazuju na značaj primene testa ne samo kao indikatora prevrmenog porođaja već i u dijagnozi mikro - ruptura fetalnih membrana. U slučaju pozitivnih nalaza CRP, Actim PROM test, kao i pozitivnog nalaza bakteriološkog brisa urogenitalnog trakta trudnica, antibiotska terapija je sprovedena na osnovu rezultata antibiograma a kod pozitivnog ActimPROMtesta i kortikosteroidna terapija u cilju prevencije infekcije i respiratornog distresa kod prevremenih porođaja.
ZAKLJUČAK: Infekcija u trudnoći predstavlja značajan rizik za nastanak prevremnog porođaja. Analizom bakterijske infekcije urogenitalnog trakta, utvrđeno je signifikantno veće prisustvo bakterija (p<0.001), kod prevremeno porođenih žena u odnosu na porodilje u terminu. Rezultati sprovedenih ispitivanja ukazuju na značaj određivanja markera CRP-a i IGFBP kod trudnica kao pokazatelja lokalne, sistemske perinatalne

UTICAJ FAKTORA SPOLJNE SREDINE NA RAZVOJ RESPIRATORNIH PROBLEMA KOD DECE (SINPHONIE PROJEKAT U SRBIJI)
Zorica Živković(1, 2), Sofija Cerović(2), Jasmina Jocić-Stojanović(2),
Milena Jovašević-Stojanović(3)
(1)MEDICINSKA AKADEMIJA-US MEDICAL SCHOOL, (2)DEČJA BOLNICA ZA PLUĆNE BOLESTI I TUBERKULOZU, KBC DR DRAGIŠA MIŠOVIĆ, (3)INSTITUT VINČA

Kvalitet vazduha koji udišemo, je posebno značajan za subpopulaciju osetljivih osoba: dece, osoba sa kardiorespiratornim oboljenjima,osoba koje su socijalno i ekonomski deprivirane ili starih osoba.
Deca su naročito osetljiva, s obzirom da inhaliraju veći volumen vazduha po kg telesne težine u odnosu na odrasle osobe.Poznato je da se pluća razvijaju i nakon rođenja i tokom prvih godina života, da imuni sistem nije dovoljno zreo,a naročito je odbrana imunim reakcijama nekompletna.
Aerozagađenje može oštetiti postojeće ćelije u respiratornom sistemu, i ako su te ćelije i posebno važne za dalji funkcionalni razvoj, pluća neće dostići pun razvoj i funkciju, i sa tim defektom će se problem iz detinjstva nastaviti i u odraslo doba. Moguće je da se na temelju ovakvih početnih oštećenja pluća, u toku starenja organizma, čestih infekcija i dodatnih dejstava spoljnih štetnih faktora, značajno pojačaju tegobe i prodube u smislu definitivnih i hroničnih oštećenja.
Najvažniji zagađivači spoljne sredine dolaze od razgradnje goriva i naftnih derivata. Primarni polutanti koji direktno odlaze u atmosferu su karbon monoksid, sumpor dioksid, azot dioksid i sitne čestice. Sekundarni polutant je ozon. Dejstvo na respiratorni sistem ima svaka od ovih supstanci: sitne čestice –karcinom pluća, redukovana funkcija pluća, inflamacija gornjnih i donjih disajnih puteva; azot dioksid – pogoršanje astme, inflamacija, bronhijalna preosetljivost, povećana osetnjivost prema infekcijama; ozon – oštećenje pluća, plućne funkcije, pogoršanje astme, iritacija disajnih puteva i sluznice oka; karbon monoksid – bronhijalna preosetljivost, sumpor dioksid – pogoršanja astme, iritacija respiratorne sluznice.
Unutrašnja sredina takođe je značajan faktor izlaganja ljudskog organizma štetnim faktorima, a to su pre svega duvanski dim, sitne čestice, biološke čestice i vlaga/buđ. Duvanski dim povećava rizik od akutnih respiratornih simptoma, infekcija, pogoršanja hroničnih bolesti respiratornig sistema, karcinoma pluća. U nerazvijenim delovima sveta pored duvanskog dima, izloženost dece koja više vremena provode u zatvorenom prostoru, je posledica sagorevanja, koje nastaje kuvanjem i loženjn čak i otvorenih ognjništa u kućnim uslovima. Vlaga u kućama, školama i prostorijama u kojima deca provode veći deo dana, i noći, udružena je sa 30 do 50% povećanja respiratornih problema i astmatskih tegoba. Postoje jasni dokazi da se povećava broj novodijagnostikovane astme kod dece, broj pogoršanja postojeće astme, kao i broj slučajeva sa alergijskim simptomima gornjih disajnih puteva.
Mnoge studije pokazale su da oksidativni stres, izazvan aerozagađivačima, ima centralnu ulogu u nastankuoštećenja. Prvi kontakt inhaliranih čestica je sa tečnim površnim slojem respiratorne sluznice, preko koje se odigrava niz reakcija koje vode do oksidativnog stresa i posledično povećane produkcije inflamatornih medijatora.
U Srbiji je u toku izvođenje panevropske, multicentrične studije o zagađenju unutrašnje sredine i vazduha u školama u kojima deca provode veliki deo svog radnog dana o povezanost sa respiratornim simpotmima i problemima. Ispitvanje vazduha uhutrašnje sredine vrši Institut Vinča, a klinička merenja i procenu respiratornog stnja dece vrše pedijatri pulmolozi iz Dečje plućne bolnice. Ispitivanjem su obuhvaćene škole gradske, seoske i prigradske sredine u Beogradu, Boru, Zaječaru, Grljenu i Zlotu. Kliničkim ispitivanjem proceniće se respiratorno stanje zdravlja dece , a objekitvnim kliničkim merenjima proceniće se plućna funkcija i inflamatorni satatus u disajnim putevima.

DECA UKLJUČENA U ŽIVOT I/ILI RAD NA ULICI
Prof. emeritus Nevenka Rončević(1), Doc. dr Aleksadra Stojadinović(2),
Daliborka Batrnek-Antonić(3)
(1)MEDICINSKI FAKULTET NOVI SAD, (2)INSTITUT ZA ZDRAVSTVENU ZAŠTITU DECE I OMLADINE VOJVODINE, (3)EKUMENSKA HUMANITARNA ORGANIZACIJA

Prema UNICEF-u dete ulice- dete uključeno u život i rad na ulici, je bilo koje dete uzrasta do 18 godina, kom je ulica postala dom i/ ili izvor prihoda i koje nije adekvatno zaštićeno ili nadgledano od strane odrasle, odgovorne osobe. Procenjuje se da u svetu ima oko 100-150 hiljada dece ulice. Život i rad na ulici ima dalekosežne posledice po razvoj i zdravlje ove dece. Živeći i radeći na ulici deca se suočavaju sa najvišim nivoom rizika. Mnogo češće boluju od akutnih bolesti, povreda, infekcija (crevnih, respiratornih, polno prenosivih infekcija, neadekvatne ishrane, mentalnih poremećaja). Češće zloupotrebljavaju psihoaktivne supstance, žrtve su zlostavljanja, seksualne eksploatacije, trgovine ljudima, češća je neželjena trudnoća nego kod njihovih vršnjaka iz siromašnih porodica. Deca/mladi ulice češće bivaju hospitalizovani, hospitalizacija traje duže, zbog težine obolenja i neblagovremenog javljanja lekaru. Ova deca/mladi teško se odlučuju da zatraže zdravstvenu pomoć, a kada pokušaju nailaze na brojne barijere.
Deca ulice su u Srbiji nevidljiva - Republika Srbija u svojim zakonima i strategijama ne prepoznaje pojam dece ulice, pa samim tim nisu razvijene ni mere kojima bi se oni uključili u sistem socijalne i zdravstvene zaštite, kao ni u školski sistem. Prve korake ka sagledavanju i rešavanju ovog problema preduzele su nevladine organizacije u Beogradu, Nišu i Novom Sadu koje su otvorile Svratišta za decu uključenu u život i rad na ulici. Kroz rad Svratišta, je u ova tri grada registrovano oko 1600 dece i mladih koji su uključeni u život i rad na ulici, dok je stvarni broj nepoznat, ali daleko veći. Da bi se pomoglo deci ulice i da bi se uključila u društvenu zajednicu, neophodno je što hitnije angažovanje cele države i društva, a primarna odgovornost je na zdravstvenom, socijalnom i obrazovnom sektoru. Ukoliko se to ne učini, ova deca i mladi će ostati teret za društvo tokom čitavog života, a njihova deca će verovatno doživeti sličnu sudbinu.

MENTALNO ZDRAVLJE MLADIH
Doc. dr Aleksandra Stojadinović(1), Prof. emeritus Nevenka Rončević(2)
(1)INSTITUT ZA ZDRAVSTVENU ZAŠTITU DECE I OMLADINE VOJVODINE, (2) MEDICINSKI FAKULTET NOVI SAD

Mentalno zdravlje mladih je veoma važan deo opšteg zdravlja. Prema SZO mentalno zdravlje je „stanje blagostanja u kom je osoba svesna svojih sposobnosti, sposobna da prevlada normalne životne stresove, produktivna je u radu i doprinosi svojoj zajednici“. Većina mentalnih poremećaja započinje u periodu adolescencije, a dijagnostikuju se znatno kasnije, često i nakon više godina. U periodu adolescencije najčešće se javljaju: anksiozni poremećaji, poremećaji raspoloženja (kao što su npr. depresija, bipolarni poremećaj), poremećaji ponašanja, poremećaji ishrane, poremećaj pažnje i aktivnosti. Učestalost mentalnih poremećaja u Srbiji među adolescentima nije poznata; procenjuje se da oko jedne trećine mladih pokazuje znake psihološkog trpljenja. U poslednje dve decenije u Srbiji se menjaju psihopatološke manifestacije kod mladih. Promene u psihopatologiji se mogu smatrati posledicom društvene krize kroz koju je prolazila naša zajednica u poslednje dve decenije. Najčešće psihopatološke manifestacije kod mladih u Srbiji su depresivna stanja i poremećaji ponašanja, uključujući i zloupotrebu psihoaktivnih supstanci. Devedesetih godina dvadesetog veka, u vreme ekonomske krize i sankcija, u porastu je bila maloletnička delinkvencija u vidu „dela protiv imovine“ (otimanje odevnih predmeta od vršnjaka, provale, krađe). Nakon 1994-95. godine usledio je pad ovog oblika delinkvencije, ali su registorovane nove vrste delikata i porast sve surovijeg nasilja. Porasla je učestalost „dela protiv tela i života“ od 6% 1991. godine do 14% 2008. godine. Uz porast nasilja, zabeležena je i povećana autodestruktivnost mladih, odnosno porast broja samoubistava među mladima do 1997. godine od kada je u postepenom padu i 2007. godine je dostigao nivo iz 1990. godine.
U većini regiona Srbije ne postoje službe namenjene mentalnom zdravlju mladih, a retko postoje i edukovani profesionalci koji se ciljano bave mentalnim problemima ove populacije. Pedijatri nemaju dovoljno znanja da prepoznaju poremećaje mentalnog zdravlja. Zbog svega ovog poremećaji mentalnog zdravlja se kasno dijagnostikuju, a lečenje nije dostupno svim mladima koji pate od njih. Lečenje mentalnih poremećaja je najefikasnije ukoliko se započne rano te je neophodno da se stalno radi na edukaciji pedijatara za prepoznavanje poremećaja mentalnog zdravlja, na povećanju broja profesionalaca i ustanova koje se bave mentalnim zdravljem mladih i na uspostavljanju tesne saradnje između pedijatara, psihologa i psihijatara.