|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
| [ Home ] [ Poziv ] [ Program ] [ Sažeci radova ] [ Indeks autora ] [ Mapa ] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
XXII Timočki medicinski dani :::
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
108 OSNIVANJE SEKCIJE ZA ISTORIJU MEDICINE SLD I NJENI PRVI ZBORNICI RADOVA Srebrica Knežević Filozofski fakultet Beograd Uvod: Činjenica da se u TMG i oko njega već decenijama okupljaju lekari i istraživači zdravstvene kulture kao i poslenici i ostalih brojnih struka i da se njihovi rezultati saopštavani na naučnim sastancima objavljuju u TMG-u i u Zaječarskom časopisu “Razvitak” smatramo da je značajno da se ukaže na početke naučnoistraživačkog rada u nas i na stvaranje prvih asocijacija stručnjaka u oblasti ISTORIJE ZDRAVSTVENE KULTURE . Utoliko pre što je SLD iznedrilo nekolike naučnostručne organizacije i ne samo po Srbiji već dalo impuls za stvaranje opšte Jugoslovenske asocijacije uglavnom medicinskih radnika, uz, razumljivo i učešće poslenika i ostalih profila (arheologa, arhivista, istoričara, etnologa, psihologa, sociologa, umetnika, pravnika i bibliotekara ). Metod: Pregled istorijsko informativnog značaja, uradjen je na osnovu pisanih i objavljanih radova pojedinaca i njihovih sećanja; na osnovu tada publikovanih Zbornika radova; kao i na ličnom učešću autora, koji, od studentskih dana, sugestijom akademika, prof. dr Jovana Tucakova, posećuje organizovana predavanja i kasnije kao diplomirani stručnjak saopštava svoja istraživanja na stručno - naučnim skupovima; da bi, vremenom, bila predložena i izabrana za sekretara dalje razvijene Sekcije a 1971. godine i urednik prvog broja Arhiva za zdravstvenu kulturu Srbije. U godinama 196 - 19 izabrana za generalnog sekretara Jugoslovenske asocijacije. Cilj i rezultati: Sažet istorijski pregled značajnog dogadjaja da se u okviru SLD u kome stariji, vodeći kadrovi lekara visoke domaće i inostrane reputacije se sastaju, počinju da razmišljaju o svojim budućim akcijama, kojima bi nastojali da osvetle, kako istorijske dogadjaje značajne za naše medicinske prilike u prošlosti, kao i ukupne prosvetne i zdravstvene dogadjaje ranijih perioda osnivaju 1950 godine SEKCIJU ZA ISTORIJU MEDICINE pri Srpskom lekarskom društvu (SLD) u Beogradu. Njihov plodan rad, okupljanje velikog broja prvenstveno stručnjaka medicinske problematike uskoro je zapažen u svim većim našim centrima te ovaj nukleus široko zrači i u ostalim tadašnjim republikama širom Jugoslavije, te uskoro sazreva misao o osnivanju centralnog Jugoslovenskog društva. Kojim je redosledom sve ovo teklo i kakve je rezultate dalo biće dato u sledecoj analizi. 109 SRPSKA MEDICINA U SREDNJEM VEKU Anka Lalović Zaječar Medicina Srba u srednjem veku, osim gatanja i vradžbina, poznavala je i dostugnuća vizantijske i zapadnoevropske medicine. Za proučavanja ove oblasti, osim antičkih izvora (Hipokrata, Galena, Aristotela, Empedokla), korišćeni su spisi Salernske i Monpeljejske škole XII veka, a sa naših prostora gradje kotorskog arhiva, Patrijaršije u Beogradu, biblioteke SANU, Dečana, Pećke patrijaršije, kao i drugih arhiva, najviše iz Dubrovačke republike i Hilandara. Najviše korišćena medicina kod nas bila je verska medicina, kanonska i apokrifna, koje su koristile magijske formule, nošenje amuleta i gatanje. Prve srpske bolnice osnovao je Sv.Sava u manastirima Hilandaru 1199. godine i Studenici 1208. godine, a kasnije su naši vladari u XIV veku osnovali bolnice u Dečanima, Prizrenu, Ravanici, Kotoru i Beogradu, a van granica srednjevekovne Srbije u Carigradu i Jerusalimu. Lekari u bolnicama bili su stranci, a prvi lekar srpskog porekla pominje se u Prizrenu 1354. godine, dok je prvi srpski lekar sa diplomom Univerziteta u Berlinu 1759. godine bio Jovan Apostolović. Uporedo sa medicinom razvijala se i farmakoterapija. Snabdevanje lekovima obavljalo se preko apoteka i lekara, a uglavnom su spravljani od biljaka i minerala. Najstarija apoteka kod nas osnovana je u Kotoru 1326. godine, a lekovi su nabavljani iz Venecije. 110 PROFESIONALNI ODNOS FARMACEUTA I LEKARA OD 13. DO 20. VEKA: ETIČKI I STRUČNI ASPEKT Dušanka Parojčić, Dragan Stupar, Mirjana Stupar Farmaceutski fakultet u Beogradu Salernskim ediktom donetim 1240. god. formalno su razdvojene farmacija i medicina ali su apotekari i lekari još dugo vekova ostali u specifičnom međusobnom odnosu, koji ćemo prikazati sa etičkog i stručnog aspekta. Zabrana udruživanja i podeljena stručnost osnova su svih zakonskih i etičkih normativa, koje su uglavnom pisali lekari udruženi u gradske medicinske savete (Collegio Medico). međutim, mnogo posle odvajanja medicine od farmacije, lekari su i dalje izrađivali i izdavali pacijentima lekove posle samog pregleda. Mali broj lekara čije su usluge bile skupe i nedostupne većini ljudi, uslovili su pojavu da apotekari pored izrade lekova u apotekama često daju savete bolesnima, a ne retko i propisuju terapiju. Ovo je naročito bilo za vreme velikih epidemija kolere i kuge, kada su mnogi ugledni građani, među njima i lekari, bežali iz gradova u želji da spasu sopstveni život. Sve do 16. veka odnos rivaliteta i konkurencije bio je dominantan, o čemu svedoče sačuvani tekstovi međusobnih optužbi. Tek je svest da dobro izrađen lek govori o stručnosti apotekara ali određuje i uspeh lečenja pa samim tim i uspeh lekara, promenila odnos između ova dva Eskulapova sledbenika, koji se danas bazira na poverenju i uzajmnom poštovanju. 111 SOCIJALNO MEDICINSKE USTANOVE U MAKEDONIJI IZMEĐU DVA RATA Jelena Josimovska Štip Tema ovoga rada je retrospektiva razvoja socijalno medicinske zaštite u Makedoniji kao sasvim nova medicinska grana, do tada nepoznata za ovo područje.Dolaskom d-ra Štampara na čelu higienskog odelenja Ministarstva narodnog zdravlja Kraljevine SHS, počinje jedan vrlo dinamičan rad u zdravstvenoj politici Ministarstva. Za kratak vremenski period intenzivno niču higiensko socijalne ustanove, možda najintenzivniji u istoriji medicine na ovim prostorima. Pa tako Makedonija kao područje gde pre prvog svetskog rata nije postojala ni jedna ovakva ustanova dobija čitavu mrežu higiensko socijalnih ustanova: Domovi zdravlja, zdravstvene stanice, malarične i bakteriološke stanice i sanatorijume za oporavak dece i modernu ustanovu evropskog tipa - Institut za tropske bolesti. 112 ZDRAVSTVENA KULTURA ZLOTA 70-IH GODINA XX VEKA Petar Paunović Rajac U svome radu autor piše o zdravstvenoj kulturi stanovništva sela Zlot u borskoj opštini 70-tih godina XX veka. 1969 godine započeto a 1979-te završeno istraživanje koje nosi naslov: "Projekat osnova života i zdravlja i zdravstvene kulture" instituta za zdravstveno prosvećivanje iz Beograda kojim je obuhvaćeno 85 domaćinstva sela Zlot. Rezultati istraživanja omogućavaju da se stekne uvid u zdravstvenu kulturu stanovništva sela Zlot: o običajima i verovanjima u vezi sa bolestima i zdravljem, o nadrilekarstvu, o stavovima naroda prema zdravlju, o sifililisu, o stanovanju, o ishrani, upotrebi duvana i alkohola. Imajući u vidu posebnu ulogu žene u zdravstvenoj kulturi, autor u svom članku posebno posvećuje pažnju njenoj ulozi u domaćinstvu, vaspitanju i u vezi sa zdravljem i osnovama života. Autor u svom radu piše o stanovanju i životu na okućnici, vodosnabdevanju, ishrani i obaveštenosti stanovništva u Zlotu i bolestima. Rad ima istorijski značaj, ali može poslužiti i za uporedna istraživanja zdravstvene kulture stanovnika sela Zlot u vreme kada je u njemu postojala zdravstvena zadruga, sredinom 30-tih godina XX veka i u godinama posle II svetskog rata, i danas, kada selo živi savremenim načinom života. 113 RAZVOJ STOMATOLOŠKE SLUŽBE U ZAJEČARU Jovanka Stevanović Zdravstveni centar Zaječar Stomatologija je nauka o oboljenjima usta i zuba. Ona se bavi preventivom i lecenjem istih , pocev od trudnica, odojcadi , predskolske i skolske dece i odraslih. Na podrucju Zajecara organizovano zubno lekarstvo se pominje u prvoj deceniji XIX veka. Njime se bave magistri hirurgije, fizikati , narodni lekari ( Luka Stevanovic ). 1921-e – 1924-e u Zajecar dolazi prvi dentista Stevan Bakmaz. On radi u svojoj privatnoj ordinaciji sve do smrti 1953-e godine. Prva zubna ambulanta na teritoriji Timocke krajine , opremljena noznom I elektricnom busilicom sterilizatorom I skromnim sitnim instrumentarijumom , se otvara 1947-e pri Domu Narodnog Zdravlja. Prva skolska ambulanta radi u istoj zgradi od 1951-e. U Krfskoj ulici ostaju do 1952-e, a 1980 se sele u Dom Zdravlja u Rasadnickoj b.b. Ambulantu prati i zubno tehnicki laboratorijum. Pored dentista Cvetka Kostica I Bogdana Glavonjica rade i prvi stomatolozi Dr. Marija I Vladimir Nikolic i Dr. Fotije Kljajic(1963-1965). Brzi razvoj stomatoloska sluzba dozivljava tek od 1963– e. Stizu prvi specijalisti: Dr. leposava Milicevic I Dr. Aleksandar Popovic. Razvijaju se sve grane specijalisticke stomatologije: oralna hirurgija, protetika, decija i preventivna stomatologija, bolesti usta i zuba i ortodoncija. Otvaraju se i skolske ambulante 1978.-e., kao i isturene ordinacije u Kotlujevcu, Salasu i Malom Jasenovcu. Prati se struka po svim savremenim principima i zakonskim obavezama. Po preselenju u novi Dom Zdravlja 1980-e sledi nagli uspon u broju specijalista, kupovini opreme i organizovanju vise strucnih sastanaka. 114 VASPITANJE ZA ZDRAVLJE U TRADICIONALNOJ KULTURI PIROTSKOG KRAJA Dragoljub Zlatković Muzej Ponišavlja Pirot Narodna zdravstvena pedagogija, gotovo sva od poslovica, uspešno funkcioniše do naših dana. U toku 38 godina beleženja tradicionalne kulture pirotskog kraja, beležio sam i sve ono što se odnosi na nju. Cilj ovog rada je da je predstavi kako se koristi u raznim životnim prilikama i da se ukaže na njene povoljne rezultate u osposobljavanju ličnosti za čuvanje sopstvenog zdravlja i zdravlja drugih. Vaspitanje za zdravlje počinje od ranog detinjstva uz igru, rad, u putu, uz ognjište, u svakoj prilici. Savetuje se negovanje vrlina i sticanje dobrih navika za rad, odmaranje, spavanje, jelo i piće; sticanje higijenskih navika; ljubav prema bližnjima i drugima; umerenost u svemu; realan odnos prema smrti; izbegavanje sukoba, mržnje, briga, straha. I davanje uputstava za samopomoć i pomoć drugima. Narodna zdravstvena pedagogija je uspešna. Daje zdravu i zrelu ličnost, sposobnu da vodi računa o sebi. Ona je u ratovima činila našu vojsku dovoljno sposobnom da čuva svoje zdravlje i pomaže unesrećene u najgorim situacijama. 115 NARODNI OBIČAJI VEZANI ZA ZDRAVLJE Aleksandar Rajić Zdravlje je glavni faktor ljudske sreće. Za očuvanje zdravlja ljudi su izumeli mnoge lekove, vakcine... No čovek i u današnje vreme pokušava da komunicira sa višim silama kako bi bio siguran da je svoje zdravlje osigurao. Običaji za očuvanje zdravlja se praktikuju na svih pet kontinenata. Ljudi uz pomoć magije pokušavaju da sačuvaju i zdravlje stoke. Lekari, etnolozi, prosvetni radnici svi zajedno moraju se truditi da iskorene štetne običaje a očuvaju one koji su korisni za očuvanje zdravlja. 116 ELEMENTI ZAŠTITE ZDRAVLJA U OBREDNOJ PRAKSI GODIŠNJEG CIKLUSA Suzana Mijić Muzej rudarstva i metalurgije, Bor Rad je nastao na osnovu terenske građe prikupljene tokom letnjih meseci 2003. u ataru sela Luke. Cilj rada je izdvajanje elemenata zdravstvene zaštite u obrednoj praksi godišnjeg ciklusa, koji se samo formalno vezuju za hrišćanski kalendar, ispod koga se krije arhaični obrazac praznika. Obredna struktura godišnjih praznika ukazuje na suštinu magijsko–ritualne prakse koja se izvodi sa ciljem iniciranja napretka, života i zdravlja članova domaćinstva ili čitave zajednice, sa jedne, kao stoke i ratarskih kultura, sa druge strane. Verovanjem u delotvornost magijsko–ritualne prakse, narod je nastojao da iracionalnim putem utiče na zakonitosti prirode u cilju pozitivnog racionalno–pragmatičkog ishoda. Počev od svete Varvare koja se kod Vlaha severoistočne Srbije, po strogo utvrđenim ritualima, praznuje, između ostalog, i zbog zaštite od boginja, čireva i sl., čitava paleta praznika koji slede, sadrže obrede koji odražavaju tradicionalnu religijsku svest našeg naroda. 117 PSIHOSUGESTIVNA TEZNJA ZDRAVLJU Srebrica Knežević Filozofski fakultet Beograd Uvod i cilj: Psihosugestivna težnja zdravlju nastala na osnovu čovekovog iskustva da je bolest neprijatna, po nekad duga i teška. Stoga se pribegavalo autogenoj odbrani samosugestijom koja je na razne načine potencirana i prisutna u narodnoj zdravstvenoj kulturi. Ovim etnološko-antropološkim istraživanjem obuhvaćena je kolektivna urbana manifestacija 5. juna 2003 godine kada je proslavljen i Svetski dan životne sredine. Metod: Posmatranje obavljeno: A metodom neposrednog doživljaja i ličnim učešćem; B anketiranjem učesnika; C sakupljanjem pisane dokumentacije; D snimanjem vizuelne gradje Rezultati: Analize pokazuju da se ZDRAVLJE i TEŽNJA ZDRAVLJU oličene u obrednoj povorci visoko vrednuju. Litija sa religijskim rekvizitima bila je, pogotovu u ruralnim sredinama tradicijski duboko ukorenjena. U Beogradu ovakva manifestacija punih 46 godina bila je zabranjena, da bi, prvi put pre 10 godina 1993. godine, ponovo bila obnovljena. Ove, 2003. godine, slavljen je istovremeno i jubilej 600 godina gradske slave od kako ju je 1403. godine u novoj prestonici ustanovio despot Stefan Lazarević, i deseta po redu manifestacija opšte i jednodušne MOLITVE ZA ZDRAVLJE na trgu Terazije . Diskusija i zakljucak: Sinergizam u nastojanju ljudi različitog socijalnog statusa, u većini pravoslavnih ali i ostalih daje dimenziju religijske tolerancije i polifonije a uz to karakteriše ovaj deo naše stvarnosti kao kohezivan kulturni čin. Okupljanje mase ljudi, pojedinaca koji se medjusobno ne poznaju, služi kao ventil za oslobodjenje od straha gubitka zdravlja, eventualnog razboljevanja, a kod bolešljivih i bolesnih razvija nadu u ozdravljenje. 118 ZMIJA U TRADICIONALNOM LEKARSTVU Sofija Kostić1, Gordana Živković2 Etnografski muzej u Beogradu1, Zaječar2 Zmija i njeni delovi pominju se u najrazličitijim varijantama u zapisima i predanjima takoreći svih epoha o kojima je ostala živa spoznaja do današnjih dana. Od starih Egipćana sačuvani su papirusi i tablice pisane klinastim pismom koje govore o delovima ovog reptila kao leku. Za nju su znali Arapi i Etiopljani, kao i drugi narodi. Grčko-rimske mitologije takodje beleže njene moći. Mnogo takvih verovanja, ali i upražnjavanja „recepata”, očuvalo se do danas i u našoj narodnoj medicini. Svaki deo zmije, posebno glava, svlak, a ponekad i ona cela, čine nezamenljiv lek ili njegov sastojak. U većini slučajeva gde se narod oslanjao više na prirodna svojstva zmije a manje na magijska (koja dominiraju), lečenje je bilo efikasno. Naročito u slučaju otrova, koji i danas savremena farmacija koristi prilikom spravljanja odredjenih seruma. Zmija je simbol farmacije, a u narodu i života, zdravlja, dugovečnosti i mudrosti. 119 O NARODNOM LEČENJU U SEVEROISTOČNOJ SRBIJI - ETNOGRAFSKI ZAPISI – Živka Romelić Narodni muzej Kruševac Rad sadrži terensku gradju sakupljenju od 1983-1987. godine na prostoru severoistočne Srbije, a koja se odnosi na narodna znanja i verovanja o lečenju, uzrocima nastajanja bolesti, njihovim nazivima, simptomima... Izneti podaci govore pre svega o širokoj primeni raznog bilja u narodnom lečenju, kao rezultatu viševekovnog narodnog iskustva koje se i danas primenjuje. 120 NARODNO LEČENJE NEPLODNOSTI KOD ŽENA Gordana Živković Zaječar U radu je predstavljena etnografska gradja o verovanjima i predanjima o narodnom lečenju neplodnosti kod žena, koja je prikupljena na terenu Timočke Krajine u okviru dugogodišnjeg projekta „Etnomedicinska istraživanja Timočke Krajine”. 121 BRAKOVI MALOLETNIKA – SOCIJALNO ZDRAVSTVENI PROBLEM U SELIMA BORSKE OPŠTINE: SLATINA I ZLOT Dragan Stojmenović Narodna biblioteka Bor Etnološko proučavanje socijalne kulture u užim određenjima porodičnih odnosa, strukture porodice i specifičnih porodičnih odnosa (snahočestvo, domazetstvo, maloletnički brakovi itd.), metodičnim i sistematskim radom na terenu, otkriva različite devijantne odnose u porodicama severoistočne Srbije, koji se do skoro nisu posmatrali kao socijalno zdravsteni problem. Rad je usmeren prema uzrocima nastanka i uslovima održavanja ovakve vrste bračnih odnosa u selima Slatina i Zlot. Na terenu je obrađena najstarija pisana građa (letopisi seoskih crkava) kao i arhivska dokumentacija (knjige venčanih i registri stanovništva) u pomenutim selima, koja je mogla pružiti određene informacije o postojanju maloletničkih brakova u XIX, i početkom XX veka. Problem dobijanja informacija, in situ, o ovoj temi predstavlja poseban metodološki i istraživački izazov, jer se informacije o postojanju ovih brakova uglavnom skrivaju. Kritika u ovom radu, pre svega, se odnosi na okoštalo, patrijarhalno shvatanje braka i građanski moral, koji, rekli bismo, svesno izbegavaju objektivan pristup činjenicama i konstruktivan pristup problemu. 122 SVETI SAVA - VELIČINA I PRILIKE Milan Rajčević Beograd U proucavanju se primenjuje pristup koji zastupa Arnold Tojnbi da u pojavi velikih vodja u istoriji su uvek bile vazne prilike u kojima je ličnost o kojoj je reč živela.. U radu se polazi od toga da je Sveti sava velicanstvena pojava u istoriji srpskog naroda i čovek koji je obasjao 200 godina i vise Nemanjicke drzave. Ali da su u njegovoj pojavi bile vrlo važne i prilike koje je stvarao Veliki Zupan Stevan Nemanja. Njegov lik i delo trajno će osvetljavati bice srpskog naroda.U okviru ovog pristupa i okvira u radu se ističe posebno sledece: - Sveti sava se bavi zdravljem o cemu govore brojni dikumenti(Hilendarski kodeks na pr) pri čemu je najznačajnija uloga uloga naridnog ucitelja zdravlja, - Sveti sava se bavi ulogom drzave na ocuvanju i unapredjenju zdravlja naroda. Ocigledno je da je Sveti sava institucionalizovao Skolu zdravlja u kojoj su ulogu imali i drzava i crkva i medicina toga doba. Ove ideje i koncepte Svetog save ima na umu grupa savremenih eksperata koji zagovaraju Novu Školu Zdravlja za Srbiju koji smatraju da je jezgro nase kulture upravo u znacajnoj meri osvetlio Sveti Sava. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
| [ Home ] [ Poziv ] [ Program ] [ Sažeci radova ] [ Indeks autora ] [ Mapa ] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
